Kỳ vọng gì ở cuộc gặp Mỹ - Trung?

Những thông tin trái chiều

Hôm 22/11, ông Trump cho biết Trung Quốc rất muốn một thỏa thuận sớm được ký kết sau khi bị Mỹ áp thuế quan lên 200 tỷ USD hàng hóa. Ông chia sẻ: "Nếu có thể thì chúng tôi sẽ tiến tới một thỏa thuận. Trung Quốc hiện rất muốn có một thỏa thuận và chúng tôi cũng rất vui vì điều đó. Tôi đã rất sẵn sàng". Có thể thấy từ sau khi bầu cử giữa kỳ với kết quả Đảng Dân chủ giành lại quyền kiểm soát hạ viện, những phát ngôn của ông Trump đã có chừng mực hơn, đặc biệt những chia sẻ tích cực của ông về triển vọng cuộc chiến thương mại sẽ sớm kết thúc.

Trước đó, ngày 16/11, Tổng thống Trump  tiết lộ Trung Quốc đã hồi đáp gần như toàn bộ các yêu cầu của Mỹ về vấn đề thương mại nhưng thiếu bốn hoặc năm vấn đề lớn. Ông nói: "Trung Quốc muốn có một thỏa thuận. Họ đã gửi danh sách thông báo những việc họ sẽ làm. Đó là một danh sách dài. Tuy nhiên, ở một góc độ nào đó, tôi nghĩ rằng chúng ta đang có những tiến triển rất tốt với Trung Quốc".

Chỉ mới vài tuần trước đó, các thị trường tài chính đã có một phiên lao đao khi ông Trump đe dọa sẽ đánh thuế nặng tất cả lượng hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc nếu hai nước không đạt được thỏa thuận về vấn đề thương mại sau cuộc gặp đầu tháng 12 tới.

Điều này cho thấy cuộc gặp sắp tới là cực kỳ quan trọng, vì không chỉ cho thấy liệu hai nước có thoát khỏi bế tắc, mà còn giúp chứng minh sức mạnh của Tổng thống Mỹ liệu còn đủ sức hành động như lời đe dọa nếu Trung Quốc vẫn không chịu nhượng bộ.

Bắc Kinh và Washington đang rất thận trọng trước cuộc gặp và tránh sự đối đầu như những gì đã xảy ra tại APEC 2018 ở Papua New Guinea. Dù vậy thì mối quan hệ thực tế giữa hai bên vẫn chưa cho thấy tiến triển được bao nhiêu. Ngày 20/11, báo cáo cập nhật của Văn phòng Đại diện thương mại Mỹ (USTR) cho biết, Trung Quốc vẫn chưa điều chỉnh các hành vi không công bằng về thương mại, qua đó làm gia tăng căng thẳng trước cuộc gặp trực tiếp giữa hai nguyên thủ.

Theo phát biểu của ông Robert Lighthizer thì "Bản cập nhật này cho thấy Trung Quốc về cơ bản chưa thay đổi những hành vi không công bằng, vô lý và bóp méo thị trường được nhắc đến lần đầu trong báo cáo điều tra theo mục 301 hồi tháng 3/2018". Cũng cần nhắc lại, sau khi tiến hành điều tra các hành vi thương mại của Trung Quốc trước đó, Mỹ đã áp thuế lên 50 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc và sau đó tăng quy mô thêm 250 tỷ USD.

Kỳ vọng?

Dù một thỏa thuận thương mại được kỳ vọng sẽ sớm được ký kết để kết thúc chiến tranh thương mại, nhưng theo các nhà phân tích thì điều này sẽ khó xảy ra. Ông Lighthizer trước đây vài tuần đã chia sẻ, một thỏa thuận sẽ cần mất một thời gian dài để thỏa mãn cả đôi bên trước khi được ký kết.

William Reinsch - chuyên gia thương mại tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), nhận định: "Thật khó để tưởng tượng rằng Mỹ và Trung Quốc có thể giải quyết mọi việc chỉ trong hai cuộc họp kéo dài một ngày. Điều có khả năng nhất là ông Trump và ông Tập cam kết đàm phán nghiêm túc".

Kết quả "tạm đình chiến" chứ chưa thể kết thúc cũng là dự báo của đa số giới phân tích hiện nay, theo đó một thỏa thuận tạm dừng các giải pháp leo thang và trừng phạt thương mại có thể được nhất trí tại cuộc gặp lần này, vì cả Tổng thống Trump lẫn Chủ tịch Tập Cận Bình đều bị sức ép phải gạt tranh chấp thương mại sang một bên. Theo đó, Trung Quốc có thể giảm một số biện pháp trả đũa trong khi Mỹ sẽ không tăng thuế vào tháng 1 năm tới theo như kế hoạch họ đề ra với khoảng 6.000 sản phẩm.

Hiện tại, hàng rào thuế quan áp lên 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc theo kế hoạch sẽ bị nâng thuế từ 10% lên 25% kể từ ngày 1/1/2019. Chưa hết, ông Trump còn dọa áp thuế lên tất cả hàng hóa còn lại nhập khẩu từ Trung quốc (khoảng 267 tỷ USD), nếu Bắc Kinh không giải quyết những yêu cầu từ phía Mỹ.

Trong khi đó, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross kỳ vọng ông Trump và ông Tập sẽ đưa ra một thỏa thuận khung bên lề hội nghị G20. Sau đó, Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục các cuộc đàm phán chuyên sâu ở cấp độ thấp hơn về vấn đề thương mại.

Thực tế điều mà phía Mỹ quan tâm không chỉ là hàng rào thuế quan hay thâm hụt thương mại, mà các vấn đề về bảo vệ tài sản trí tuệ cho các công ty Mỹ, hay yêu cầu Bắc Kinh tăng khả năng tiếp cận thị trường, giảm trợ giá công nghiệp mới là yêu sách mà Trung Quốc cần phải nhượng bộ. Những vấn đề về chính trị như yêu cầu trợ giúp của Bắc Kinh trong việc đảm bảo Bình Nhưỡng sẽ nghiêm túc trong việc dỡ bỏ vũ khí hạt nhân cũng có thể được đưa ra thảo luận.