Hoa biển dưới mặt trời

Quy trình chắt lọc“nước mắt mặt trời”

Việc làm muối bắt đầu từ sáng sớm, công đoạn đầu tiên là đưa nước mặn ra ruộng muối. Gọi là “ruộng” nhưng thực chất đây là những khoảng vuông có nền bằng đất, rắn chắc, bằng phẳng. Nước mặn được dẫn qua hệ thống mương vào một cái âu lớn ở đầu ruộng. Người ta dìm cát biển xuống âu rồi xúc lên xe cút kít rải ra khắp mặt ruộng. Cát sẽ được phơi nắng như thế từ sáng đến chiều, để nước ngọt bốc hơi hết, còn chất mặn sẽ bám vào hạt cát. Đó gọi là “công đoạn đợi cát lên diêm”. Một diêm dân chỉ cho chúng tôi lớp “diêm” màu trắng, nhỏ li ti bám trên bề mặt cát - đây sẽ là thứ tượng hình nên những những hạt muối sau này.

Sau đó, cát đã “lên diêm” sẽ được đưa lại cái âu lúc đầu và tưới thêm nước mặn. Lúc này, người ta sẽ dùng sức đạp mạnh vào cát để diêm bung ra ngấm vào nước. Thứ nước rất mặn này được gọi là “nước chắt”, nó sẽ tiếp tục được lọc, rồi dẫn qua một cái âu dự trữ và đưa lên ô phơi để làm muối.

Mỗi ô phơi muối rộng khoảng 2-3m², bố trí san sát như hình bàn cờ. Ô phơi được chuẩn bị sẵn, có vôi trộn với tro của vỏ trấu hoặc rơm. Theo kinh nghiệm của diêm dân, nếu ô phơi láng bằng xi măng và tro củi thì sẽ không chịu được mặn và khó tạo thành hạt muối.

Theo quy trình làm muối, việc phơi cát lấy diêm và việc phơi nước lên ô sẽ được làm so le. Khi vừa tải cát phơi ở ruộng xong, diêm dân sẽ lấy bầu múc nước chắt đã có từ chiều hôm trước để rải lên ô phơi. Tất cả mọi việc như vậy sẽ được hoàn thành trước khi ánh nắng mặt trời bắt đầu sấy khô đồng muối. Sau đó, người làm muối sẽ về nghỉ ngơi hoặc làm việc vặt, để ánh nắng mặt trời gay gắt thực hiện phần việc của nó. 

Khoảng đầu giờ chiều, diêm dân lục tục ra lại ruộng muối. Lúc này, trên bề mặt các ô phơi, nước đã cô lại, sần sùi, tức là có thể thu hoạch muối. Diêm dân dùng một dụng cụ trông giống như cái xẻng và được gọi là “trang” từ từ đẩy nhẹ trên mặt ô. Trang lướt đến đâu, muối hiện ra trắng xoá đến đấy - những hạt “nước mắt của mặt trời” kết tinh từ nước biển và ánh nắng! Đống muối vun cao lấp lánh dưới ánh nắng như kiêu hãnh về vẻ đẹp của mình.

Người ta xúc muối lên xe đẩy, đưa về chiếc lều dựng cạnh ruộng muối để trữ. Xong đâu đấy, diêm dân sẽ quay ra thu cát giữa ruộng, chắt lấy nước để chuẩn bị cho ngày làm muối tiếp theo.

Nắng mưa nghề muối

Cũng như bất cứ nghề nào phụ thuộc thời tiết, nghề làm muối có lắm vui buồn theo sự thất thường của “ông Trời”. Như ở xã Diễn Kim này, người trồng lúa thì cầu mưa, còn người làm muối thì chỉ mong nhiều ngày nắng. Nắng càng to, hạt muối làm ra nhanh hơn, trắng hơn, cho chất lượng tốt hơn, bán dễ được giá. Theo người dân địa phương, trung bình mỗi năm, chỉ có 90 ngày “thực nắng” đủ để làm muối. Thế nên, mỗi ngày nắng là một cơ hội để mưu sinh, nắng càng to diêm dân càng đổ ra đồng muối.

Nhưng, “nắng mưa là bệnh của trời”. Nếu mưa buối sáng thì coi diêm dân như nghỉ luôn cả ngày. Còn nếu đang nắng chang chang mà trời bỗng đổ mưa là bao công sức sẽ theo mưa ra biển. Chưa kể, đôi khi đang thu hoạch muối, thì mưa. Cứu muối chẳng khác nào chạy giặc, nhiều khi đưa trang cào muối mà chỉ gom về được một đống nhão như cháo. “Đường mô cũng khổ”, một diêm dân chép miệng khi nói về những ngày công dã tràng ấy.

Nhưng ngay cả cái ngày được mong đợi nhất cũng chưa hẳn đã toàn niềm vui. Bởi, đa phần những cư dân của cánh đồng muối là phụ nữ. Thứ nắng tốt cho cát và nước biển kết tinh nên hạt muối kia, cũng là thứ nắng thiêu đốt thịt da người, khiến mồ hôi rơi mờ mắt, chan hòa trên những khuôn mặt của họ dù đã che chắn kỹ bằng khăn, bằng áo, bằng nón. Để đổi lấy từng mẻ muối trắng tinh, làn da của họ dần xỉn đi, đen sạm, đồi mồi…

Ấy thế nhưng, làng biển vẫn nhẫn nại bên những bờ sóng trải dài. Những ô muối vẫn nối hàng tít tắp, để chiều về từng chóp muối lại được vun lên lấp lóa niềm vui…