Hiểu về hệ miễn dịch để biết yêu thân thể

Doanh nhân Lê Viết Hải - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nền kinh tế toàn cầu bị thiệt hại nặng nề bởi đại dịch Covid-19, ước tính lên tới 28.000 tỷ USD tính đến năm 2025. Đến thời điểm này, toàn thế giới có trên 132 triệu ca nhiễm SARS-CoV-2, số ca tử vong lên tới hơn 2,8 triệu người. Dịch bệnh rõ ràng không chừa một ai, dù giàu sang hay nghèo hèn. Nhưng dưới góc nhìn lạc quan, dịch Covid-19 giúp con người sống chậm lại, cũng như có cơ hội để quan tâm đến sức khỏe thân thể nhiều hơn. Và cuốn sách Hệ miễn dịch - Kiệt tác của sự sống - một trong top 10 cuốn sách đáng đọc do bạn đọc Doanh Nhân Sài Gòn bình chọn, giúp tôi hiểu ra nhiều điều về chính cơ thể mình, thứ mà lâu nay tôi chưa hề tìm hiểu. Cũng từ đó, tôi biết yêu thân thể mình hơn. 

Thông qua cuốn sách, tác giả Cao Bảo Anh đã khai sáng cho tôi về số lượng tế bào cơ thể con người lên tới hơn 30.000 tỷ. Đặc biệt, tôi còn được biết, số lượng vi khuẩn trong cơ thể mình gấp rưỡi số lượng tế bào ấy. Với lối tiếp cận dung dị, tác giả Cao Bảo Anh đã giới thiệu về cơ chế hoạt động và bảo vệ cơ thể của các loại tế bào (bạch cầu trung tính, đại thực bào, tế bào tua, tế bào B, tế bào T...) một cách dễ hiểu, dễ nhớ. 

Cũng thông qua Hệ miễn dịch - Kiệt tác của sự sống, tôi đã hiểu hơn về trận địa phòng thủ của cơ thể thông qua hệ bạch huyết cũng như vi khuẩn - một bộ phận không thể thiếu của cơ thể con người và chúng là những đồng minh không ngờ tới. Trên cơ thể con người, không có bề mặt nào là không được bao phủ bởi vi khuẩn. Chính những vi khuẩn này giúp phân giải các chất dinh dưỡng mà cơ thể không hấp thụ, tạo ra các vitamin, axit béo, cùng các hợp chất mà con người không tự tổng hợp được. Điều đặc biệt, chính vi khuẩn có lợi còn đảm nhiệm chức năng quan trọng là ngăn chặn vi khuẩn có hại và mầm bệnh. 

Trước đây, tôi chỉ biết việc hút thuốc lá có khả năng gây ra nhiều loại ung thư, như ung thư phổi, thực quản, thanh quản, miệng, cổ họng, thận, bàng quang, tụy, dạ dày, cổ tử cung. Nhưng chỉ khi đọc đến phần “Ung thư, cái ác và sự trả thù” trong cuốn sách Hệ miễn dịch - Kiệt tác của sự sống, tôi mới hiểu được cái giá tiêu dao tự tại trong vài phút của người hút thuốc lá, đó là khói thuốc tràn vào phổi, mang theo hàng trăm hóa chất có tính hủy hoại. Những hóa chất này có thể gây tổn thương không chỉ cho tế bào ở phổi, mà còn theo dòng máu đến tất cả cơ quan trong cơ thể. 

Việc hút thuốc nếu cứ lặp đi lặp lại nhiều năm với tần suất từ 10-20 lần/ngày sẽ gây ra những tổn thương cơ thể trầm trọng. Và đến một giới hạn, những tế bào có chức năng sửa chữa những tổn thương cũng bất lực. Đó là khi bộ gen đã thay đổi theo hướng sai lệnh. Và khi đó, những tế bào không thể sửa chữa những đột biến này sẽ kích hoạt chương trình tự hủy để bảo vệ các tế bào khác. Vòng lặp tiếp diễn khi khói thuốc, rượu tiếp tục được đưa vào cơ thể cho đến một ngày có sự đột biến và chính những tế bào đó cũng không thể kích hoạt được cơ chế tự hủy trở thành những tế bào biến chất. Khi đó, chính những tế bào này đã bị độc tính xâm nhiễm và biến đổi, sẽ lan tỏa và hủy hoại cơ thể. Những tế bào này có thể phân chia không giới hạn và dần hình thành hình hài cơ thể riêng chính là khối u, được cấu tạo bởi những tế bào mang đột biến kia. 

Tất nhiên, không phải khối u nào cũng là ác tính. Nhưng rõ ràng, nếu chọn một cuộc sống lành mạnh và bảo vệ các giá trị khỏe, bạn sẽ làm mọi cách để thực hiện những điều đã đặt ra, như tập thể dục, ăn uống điều độ, sinh hoạt khoa học, có kỷ luật. Nếu bạn sống trái với những giá trị khỏe, tùy tiện hút thuốc, uống nhiều rượu, sinh hoạt theo nhịp sống lộn xộn, thì việc cầu mong cơ thể khỏe mạnh là không thể.  

Sự giằng co giữa “anh em nhà miễn dịch” và tế bào ung thư có thể kéo dài nhiều năm, nhưng xem ra cuộc chiến này dễ phân thắng bại. Sau nhiều tháng, nhiều năm liên tục chiến đấu với những tế bào ung thư, phần lớn tế bào miễn dịch đều mệt mỏi và kiệt quệ. 

Tác giả Cao Bảo Anh đã chỉ ra rằng, tâm trí của con người đáng lẽ phải biết quý tiếc bản thân, từ đó duy trì thói quen và hành vi có lợi cho sức khỏe. Sự vô trách nhiệm của chính con người đã gia tăng năng lượng cho tế bào ung thư, gây tổn hại trầm trọng hơn nữa cho những tế bào hệ miễn dịch đang bảo vệ và cố cứu lấy cơ thể. Đó là một vòng xoáy không ngừng đi đến một kết cục mà ai cũng thấy - sự tàn lụi của cơ thể và cái chết. 

Trong những phần cuối của cuốn sách, phần “Hệ miễn dịch và đời sống hiện đại”, tác giả tóm tắt về những bệnh tự miễn, như lopus ban đỏ, vảy nến, thấp khớp tiểu đường loại 1... Trong đó chỉ ra ba nhóm nguyên nhân: do di truyền, do bị xâm nhiễm và do những tổn thương. Một số loại bệnh cũng được tác giả đề cập một cách ngắn gọn, dễ hiểu như HIV/AIDS, xơ vữa động mạch, thấp khớp...  

Trong cuộc sống hiện đại, mối quan hệ giữa ánh sáng và sức khỏe con người cũng gây ra những biến đổi âm thầm mà bạn cần lưu ý. Chẳng hạn như ánh sáng từ màn hình điện thoại cũng có tác động tới hệ thần kinh và đồng hồ sinh học của cơ thể, gây ra những hệ quả khó lường. Việc sử dụng kháng sinh cẩn trọng cũng được tác giả Cao Bảo Anh lưu ý để tránh hậu quả.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 đang hoành hành, tiếc là tác giả Cao Bảo Anh chưa đề cập tới cơ chế hoạt động của virus SARS-CoV-2, mà chỉ mới đề cập tới cơ chế hoạt động của virus cảm cúm và khả năng đối phó của tế bào đối với loại virus này. 

Hệ miễn dịch - Kiệt tác của sự sống còn cho biết nhiều điều lý thú cần khám phá và việc tìm hiểu về cơ thể là quá trình dài để các nhà khoa học tìm ra cách chữa các căn bệnh phức tạp ngày càng gia tăng. 

Nhưng ngay lúc này, bạn và tôi hãy cùng bắt tay ngay vào việc duy trì thân thể khỏe mạnh để chống chọi với nguy cơ bệnh tật. Có như vậy thì “ngôi nhà thân thể” mới có thể chứa đựng được tâm hồn bay bổng và lý trí minh mẫn.