Hồn Tết phương Nam

Mới nửa tháng chạp mà đó đây đã cất lên tiếng quết bánh phồng thình thịch trong sương sớm. Ở miệt vườn, người tráng bánh, kẻ làm mứt, rồi nào lặt củ kiệu, ép chuối phơi khô. Ngoài đồng thì bà con tát đìa, trong vườn trẻ con lặt lá mai, người người tất bật mọi thứ để chuẩn bị Tết... Đặc biệt, chiều 29 Tết, trong xóm lại có vài nhà làm heo, bà con hàng xóm xúm xít nhau chia thịt, ra giêng lấy lúa trừ tiền.

Hồi nhỏ, mỗi lần nhìn các cụ già chùi lư và lặt lá mai, ngoài vườn rộn lên những tiếng cúc cu rộn rã là trong lòng bọn trẻ ai nấy cũng bồi hồi, háo hức lạ thường. Những ký ức in đậm nhất trong tâm tưởng mọi người là đêm giao thừa và sáng mùng một Tết. Vào thời khắc thiêng liêng đó, không khí Tết như tràn ngập, cả nhà như bừng lên sức sống mới khiến cho cái gì cũng đẹp, cũng đáng yêu. Chỉ có thế thôi mà sao trong tôi lại khắc khoải nhớ mãi, nhớ hoài cái Tết xưa êm đềm, gần gũi và quá đỗi yêu thương. 

Đã ba bốn mươi mùa Xuân đi qua, tôi đâu còn cầm gàu tát đìa, đâu còn dỡ chà cá hoặc quậy mương bắt tôm ăn Tết, cũng không nghe được tiếng quết bánh phồng, một thứ âm vang quen thuộc, gần gũi tự bao đời đã đi vào hồn, vào tâm thức của mỗi người. Tôi cũng ít có dịp chứng kiến các cụ già săm soi mấy chậu mai chậu kiểng, rồi nào chùi lư, quét dọn và cắt xén lại hàng dâm bụt cho thật tinh tươm. Hồi tôi còn nhỏ, gần đến Tết, đêm trăng nào cũng nghe tiếng giã gạo chày đôi, chày ba. Nay những thứ âm thanh huyền diệu đó đã đi vào quá khứ xa xăm.

Góc bánh tét, một góc hồn quê Nam Bộ

Thời gian cứ vô tình trôi mải miết, chẳng mấy chốc mà người quen đã già đi, bạn bè thời cắp sách cũng chẳng còn bao nhiêu. Những gì gọi là Tết xưa, Tết cũ đã dần dần nhạt mờ theo tháng năm, nhưng trong ký ức của nhiều người vẫn còn in đậm hình bóng xa mờ của những mùa Tết quê. 

Giờ đây, cứ mỗi lần Tết đến là tôi lại nhớ mùi Tết, mùi lúa chín, mùi rơm rạ, mùa hoa lá, mùi áo mới, mùi chuối phơi khô, mùi củ kiệu... nhớ đến quay quắt không sao chịu nổi. 

Mùa Xuân là mùa diễm lệ nhất để con người giao hòa với trời đất. Nhà nào cũng muốn đưa một mảnh thiên nhiên vào cuộc sống. Dù nghèo hay giàu, ở thành thị hay thôn quê, trên bàn thờ mỗi nhà cũng đều có một bình hoa và dĩa trái cây. Tết là thời khắc thiêng liêng nhất, là “khí” của trời đất nảy sinh, giúp con người nâng cao những tình cảm cao đẹp, để giải tỏa tâm trí, giúp con người sảng khoái hợp với lẽ âm dương của trời đất và nhịp sinh học của con người. 

Tuổi thơ ai mà chẳng hơn một lần chứng kiến cảnh đưa ông Táo về trời, nhất là buổi cơm đoàn tụ, cúng rước ông bà chiều ba mươi tết, rồi nào mừng tuổi, nhận tiền lì xì... Và còn bao nỗi nhớ, nhớ da diết nồi bánh tét trên bếp lửa hồng nổ lách tách, nhớ từng hũ tương, vịm dưa cải, món mứt dừa và keo củ kiệu của mẹ tự tay làm. 

Tết bây giờ, ra đường cái gì cũng mới, ngày Xuân ngày Tết khó mà tìm được hình ảnh cô thôn nữ duyên dáng trong chiếc áo bà ba ngồi lặt củ kiệu hoặc xay bột gõ bánh in, bà mẹ quê ngồi gói bánh tét hoặc ép chuối phơi khô. Ngay cả cụ già ngồi chùi lư cũng vắng bóng vì đã có máy móc làm thay. Tất cả hình như đã lùi về quá khứ. Chúng ta đang ở vào thời kỳ hội nhập và phát triển, nhiều giá trị tinh thần và vật chất đã được đánh giá sàng lọc lại.

Do đó, nhiều cái cũ đã mất đi, cái mới lại ra đời. Chuyện bánh tét, bánh chưng, dưa kiệu, củ hành... không còn nguyên vẹn ý nghĩa như Tết xưa, Tết cũ. Nếu cần, phụ nữ chỉ ra chợ hoặc siêu thị là có ngay mọi thứ, không cần phải tốn công, tốn sức, cầu kỳ để thi thố tài nữ công gia chánh như xưa nữa.

Ngày nay, kinh tế phát triển, nhưng do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, cả nước phải lo phòng, chống dịch bệnh khiến không khí đón Tết không rộn ràng tất bật như các năm rồi, nhưng cứ Tết đến là ai nấy cũng muốn trút hết những gánh nặng lo âu để tận hưởng cái cảm giác êm đềm của một ngày đầu Xuân. Tết không chỉ là ngày đoàn tụ gia đình, ngày ăn uống thỏa thuê hoặc gặp nhau để chúc phúc mà còn là ngày để xóm giềng thăm hỏi lẫn nhau. Chính những tình cảm cao đẹp đó sẽ giúp cho mọi người bừng lên một sức sống mới một thứ hạnh phúc thầm kín mà ai cũng mong đợi trong những ngày đầu năm.