Đặc sắc văn hóa Óc Eo - Phù Nam

Phòng trưng bày “Óc Eo - Phù Nam” vừa được khai trương tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia (số 1 Tràng Tiền, Hà Nội). Đây là cơ hội để du khách trong và ngoài nước biết rõ hơn về một thời kỳ văn hóa đặc sắc của Việt Nam.

Đọc E-paper

Nắp gốm, di chỉ Giồng Cá Vồ, cách nay 2.000-2.500 năm

Văn hóa Óc Eo là một nền văn hóa cổ hình thành và phát triển trên cơ tầng bản địa trong khoảng 10 thế kỷ đầu Công nguyên, cách ngày nay khoảng 2.000 năm ở khu vực Đồng bằng Nam bộ. Tên gọi nền văn hóa này là do nhà khảo cổ học người Pháp Louis Mallerret đặt ra sau cuộc khai quật khảo cổ học đầu tiên năm 1944 tại khu di tích Óc Eo thuộc xã Vọng Thê, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang.

Những khám phá khảo cổ học sơ kỳ thời đại đồ sắt ở Nam bộ (cách ngày nay 2.000-2.500 năm) đã chứng minh nguồn gốc bản địa của văn hóa Óc Eo. Các di tích này tuy phân bố ở những tiểu vùng sinh thái khác nhau nhưng đều hàm chứa những yếu tố sẽ phát triển thành đặc trưng của văn hóa Óc Eo, mà biểu hiện rõ ràng nhất là trong đồ gốm.

Đồ gốm thế kỷ V-VII

Ngoài ra, đóng góp không nhỏ vào sự hình thành nền văn hóa này là những yếu tố văn hóa Sa Huỳnh ở cực Nam Trung bộ và nhiều yếu tố ngoại sinh khác, mà điển hình là tiếp xúc, trao đổi và tiếp biến với văn hóa Ấn Độ.

Hơn 100 hiện vật được chọn lọc và trưng bày tại đây mang đến cho người thưởng ngoạn những đặc trưng cơ bản về văn hóa Óc Eo - một nền văn hóa phát triển khá rực rỡ về nghệ thuật điêu khắc, chế tác..., đồng thời hiểu rõ thêm về lịch sử Việt Nam. Hiện vật được trưng bày theo ba nhóm: Đồ gốm, đồ trang sức và những hiện vật bằng kim loại quý, nhóm tượng thờ Phật giáo và Ấn Độ giáo.

Tượng thần Brahma bằng đá, thế kỷ XII-XIII

Các hiện vật gốm là đồ gia dụng: bình, hũ, nồi, bát, cốc, chai... và cả bếp lò - vật dụng thiết yếu của cư dân vùng sông nước. Vật liệu xây dựng và phù điêu trang trí kiến trúc bằng đất nung là những di vật chủ yếu trong các kiến trúc đền tháp của văn hóa Óc Eo.

Hiện vật kim loại quý như vàng, đá, mã não, thạch anh, thủy tinh... được chế tác tinh xảo thành vòng, nhẫn, bông tai, dây chuyền... Các lá vàng được dập nổi hình mặt người, chạm khắc tạo hình hoa văn trang trí và chữ Phạn cổ vô cùng ấn tượng.

Khuyên tai bằng vàng, thế kỷ III-VII

Lá vàng dập nổi hình mặt người, cách nay 2.000-2.500 năm

Khuyên tai bằng vàng, thế kỷ III-VII

Ngoài ra còn có những con dấu, mặt nhẫn khắc hình người, động vật và các loại tiền vàng, bạc, hợp kim thiếc… Các tượng thờ bằng đá, gỗ và một số ít bằng đồng tìm thấy trong nhiều di tích và rải rác trên khắp vùng Nam bộ được trưng bày tại đây cho thấy giai đoạn phát triển rực rỡ nhất của nghệ thuật điêu khắc Hindu giáo và Phật giáo (thế kỷ V - thế kỷ VII).

Phong cách điêu khắc vừa phản ánh rõ nguồn gốc ảnh hưởng từ nghệ thuật Ấn Độ, vừa thể hiện xu hướng bản địa hóa. Truyền thống nghệ thuật này còn được duy trì phát triển trong giai đoạn sau, từ thế kỷ VIII trở đi, mà nhiều nhà nghiên cứu tạm gọi là giai đoạn hậu Óc Eo.

Tượng Phật bằng đá, thế kỷ VI - VII

Tượng thần Vishnu bằng đá, thế kỷ VII-VIII

Với những hiện vật vô cùng giá trị nói trên, phòng trưng bày văn hóa Óc Eo - Phù Nam là một bổ sung hoàn chỉnh, thống nhất trong tổng thể hệ thống trưng bày thường trực của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. Cùng nhiều cổ vật quý và đặc sắc khác hiện đang được trưng bày tại đây, trưng bày “Óc Eo - Phù Nam” góp phần đáp ứng tốt hơn nhu cầu tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu về tiến trình lịch sử Việt Nam của đông đảo người thưởng ngoạn trong và ngoài nước.

Chân đèn hình người bằng đồng, thế kỷ IV-VI