Không chỉ là “tâm lý đám đông”

Lại một lần nữa, “tâm lý đám đông” dẫn dắt giá vàng. Đã có quá nhiều bài học từ sốt giá gạo, giá USD, nhưng hầu như hiệu ứng rủi ro của chúng không cảnh tỉnh được mấy người.

Đợt tăng giá vàng vừa qua, nhất là những ngày đầu tháng 11, nằm trong thời điểm nền kinh tế khá ổn định, như chỉ số lạm phát là một con số, tiền đồng không hề mất giá, dự trữ ngoại tệ và nợ nằm trong chuẩn cho phép... Như vậy, áp lực của những chỉ số kinh tế vĩ mô đã không buộc người dân phải tìm đến vàng như là thứ hàng hóa để bảo tồn giá trị dồng tiền.

Người dân chen lấn trước tiệm vàng từ sáng sớm chờ mua vàng -Ảnh VNE

Cũng cần nhắc lại, vào thời điểm cuối tháng 10 và vài ngày trước khi giá vàng “hỗn loạn” trong đầu tháng 11, giá vàng cũng đã rất cao, nhưng giao dịch hết sức trầm lắng. Vậy mà khi giá vàng lần lượt phá vỡ các cột mốc 26 triệu đồng/lượng rồi đến 27 triệu đồng/lượng, hiện tượng tranh mua tranh bán bắt đầu xuất hiện, đỉnh điểm là ngày 11/11, giá vàng và giá USD thị trường tự do bị đẩy lên mức cao nhất từ trước đến nay: trên 29 triệu đồng/lượng và 20.000 đồng/USD.

Ai cũng biết, từ lâu, thị trường vàng trong nước đã liên thông với giá vàng thế giới, thế nhưng việc giá vàng trong nước luôn vượt giá vàng thế giới từ 1 triệu rồi đến 5 triệu đồng, đã cho thấy bên cạnh việc đầu cơ, đã có sự “tiếp tay” của “tâm lý đám đông”. Liên tiếp trong nhiều năm, đã xảy ra nhiều cơn sốt giá, như năm 2007 là chuyện xếp hàng đăng ký mua nhà khi còn nằm trên giấy với kỳ vọng sẽ bán lại với giá cao hơn nhiều, đã đẩy giá nhà đất vào cơn sốt, rồi chuyện cuối tháng 4/2008, người dân ùn ùn đi mua gạo đã đẩy giá gạo lên cao gấp mấy lần giá bình trong khi Việt Nam là nước xuất khẩu gạo đứng thứ hai trên thế giới.

Nếu như cơn sốt nhà đất là do đầu cơ khá rõ nét, còn cơn sốt gạo là do tin đồn thì “sự hoảng loạn” là từ để giải thích cho hiện tượng chen lấn mua vàng lúc giá điểm đỉnh.

Như vậy, “tâm lý đám đông” là một yếu tố chi phối trong các cơn sốt giá, nhất là khi niềm tin vào sự nhanh nhạy trong quản lý giá của các cơ quan có thẩm quyền bị xói mòn thì người dân dễ bị dẫn dắt bởi thông tin truyền miệng, tin đồn thổi, và chỉ chờ có vậy, chỉ cần một nhóm người có tiềm lực kinh tế làm động tác giảm cung hàng là cơn sốt giá xuất hiện.

Thực tế, đối với một cá nhân, việc giá vàng tăng vài chục phần trăm có lẽ không gây ảnh hưởng gì nhiều, nhưng tâm lý bất ổn khiến rất nhiều người ùa đi mua thứ kim loại quý hiếm này cùng lúc, thì đó lại là hiểm họa cho cả một nền kinh tế.

Việc hóa giải "tâm lý đám đông " không quá khó, nếu có sự can thiệp nhanh chóng và kịp thời từ các cơ quan quản lý nhà nước. Trong cơn sốt gạo năm 2008, chỉ cần Chính phủ yêu cầu các tổng công ty lương thực mở kho đưa gạo dự trữ ra bán đúng giá như trước khi cơn sốt xảy ra, thì chỉ trong vài ngày, giá gạo bình ổn trở lại. Còn khi giá vàng leo lên đỉnh điểm, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước tuyên bố cho nhập khẩu vàng không hạn chế, quả bóng giá ngay lập tức xì hơi.

Tuy nhiên, những phản ứng ấy của cơ quan quản lý nhà nước thường là quá chậm. Chẳng hạn, khi giá vàng ngày 3/11 vượt qua ngưỡng 24 triệu đồng/lượng, gây ngạc nhiên cho nhiều người, và sau đó lần lượt vượt qua giá vàng thế giới nhiều triệu đồng, để lên đến đỉnh điểm ngày 11/11, thì Ngân hàng Nhà nước mới phản ứng, tức là chậm cả tuần.

Người ta giải thích rằng, do áp lực kiềm chế nhập siêu, giảm lạm phát, duy trì tỷ giá ổn định đã khiến các cơ quan quản lý nhà nước đắn đo, nên đã kéo dài quyết định cho nhập khẩu vàng; hoặc như giải thích của một viên chức ngân hàng khi trả lời báo chí, rằng, đã từ lâu Ngân hàng Nhà nước không còn can thiệp thị trường vàng vì đây chỉ là một loại hàng hóa bình thường.

Điểm này có thể đúng khi thị trường vàng hoạt động lành mạnh, thông tin minh bạch, nhưng khi thị trường vàng còn quá nhiều bất cập, thì rất cần sự can thiệp cũng như các phát ngôn và cung cấp thông tin chính thức, có chất lượng và trách nhiệm cao của các cơ quan quản lý nhà nước. Làm được điều này là giúp người dân nâng cao nhận thức về về kinh tế thị trường, ổn định được tâm lý không bị xoáy vào cơn lốc tin đồn và giúp loại bỏ hiệu ứng “tâm lý đám đông” gây ra nhiều tác hại không chỉ cho nền kinh tế quốc dân.