Hỗ trợ doanh nghiệp thế nào là đúng nhất?

Tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp đang trở thành nhiệm vụ trọng tâm của các bộ, ngành, địa phương… Điều này nghe vừa quen vừa lạ. Quen vì nó được nhắc đến mỗi ngày trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong các cuộc họp, hội thảo… Lạ vì dường như tất cả chỉ nhắm đến một số khó khăn, như lãi suất, việc tiếp cận vốn, hàng tồn kho, đến mức nó giống như một phong trào.

Đọc E-paper

Sốt ruột

Một người chạy xe ôm 10 năm nay than vãn với người viết trong đó có xen chút ganh tỵ: “Làm ăn ai cũng có lúc thịnh lúc suy, nhưng nếu là doanh nghiệp thì được nhà nước cứu lúc suy, còn những người thấp cổ bé họng như tụi tôi thì phải tự cứu thôi. Ngày nào coi báo cũng thấy tủi thân”.

Anh ước có một buổi sáng, mở tờ báo ra và thấy nhà nước có cách giúp cho những người chạy xe ôm như ảnh kiếm sống tốt hơn. “Chắc đó sẽ là điều kỳ diệu của cuộc sống này. Mấy năm qua cái nghề chạy xe ôm này chẳng đủ nuôi hai đứa con ăn học”, anh nói như vậy.

Những lời ta thán trên dù chưa hoàn toàn xác đáng nhưng cũng gợi ra những vấn đề đáng suy ngẫm. Nếu doanh nghiệp là những tế bào của nền kinh tế thì doanh nghiệp có khỏe, nền kinh tế mới phát triển và phồn thịnh. Chính sự phồn thịnh này sẽ giúp cho thu nhập của người dân khá hơn (trong đó có thu nhập của anh chạy xe ôm vừa nói).

Vì vậy, khi doanh nghiệp không khỏe, Nhà nước cần phải hỗ trợ. Đó là điều tất yếu. Tuy nhiên, cách hỗ trợ ra sao cũng là điều đáng quan tâm, nhất là khi quan sát những động thái hỗ trợ gần đây của các cơ quan quản lý nhà nước.

Tuần rồi, Bộ Công thương đã liên tiếp có hai cuộc họp lấy ý kiến của các doanh nghiệp, hiệp hội, cả ở phía nam lẫn phía bắc, cho đề án hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó. Đây là một nỗ lực của Bộ này khi mà những thông tin về hàng tồn kho, lãi suất cao, những khó khăn của doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn vay… vẫn đang tràn ngập trên mặt báo.

Trả lời phỏng vấn báo chí, Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng cho biết những điểm mới trong đề án này là các kiến nghị liên quan đến việc hỗ trợ ngay lập tức, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong sản xuất kinh doanh. Cụ thể là làm sao để doanh nghiệp tiếp cận vốn với lãi suất tốt, tiêu thụ được sản phẩm, thay vì là những giải pháp mang tính vĩ mô trước đây.

Có lẽ các nhà hoạch định chính sách đang sốt ruột trước sự trì trệ của nền kinh tế nên phải cấp tập đưa ra nhiều giải pháp để giải cứu doanh nghiệp. Trước đó, Bộ Tài chính đã công bố gói hỗ trợ miễn giảm, giãn thuế trị giá 29.000 tỉ đồng để cứu doanh nghiệp. Kết quả thực hiện ra sao ít thấy các cơ quan thực thi công bố thông tin.

Doanh nghiệp phản hồi thế nào ít người được biết. Chưa hết, cách nay hơn hai tuần, đích thân Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cũng đã thúc giục các ngân hàng thương mại phải hạ lãi suất các khoản vay cũ xuống dưới 15%/năm. Nhưng kết quả thực hiện vẫn chưa đến đâu do tình trạng nợ xấu vẫn còn đó. Hưởng ứng lời kêu gọi của Thống đốc, một số ngân hàng thương mại đã tung ra các gói tín dụng ưu đãi hàng ngàn tỉ đồng với lãi suất chỉ 10 - 13%/năm.

Có điều chẳng có nhiều doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, tiếp cận được với mức lãi suất “rẻ” này bởi thực tế họ phải vượt qua hàng loạt các rào cản về thẩm định, về tài sản thế chấp… Thậm chí có một số doanh nghiệp tỏ ra thờ ơ với các gói tín dụng ưu đãi nói trên bởi vì vay cũng chẳng để làm gì khi mà hàng tồn kho còn chất như núi.

Cần phải nói ngay là sự chặt chẽ trong thẩm định dự án của các ngân hàng, các yêu cầu về tài sản thế chấp… là điều nên làm để đảm bảo sự an toàn, tính hiệu quả trong hoạt động ngân hàng. Việc các ngân hàng chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp bằng cách giảm lãi suất, gia hạn nợ, cơ cấu lại nợ… cũng là việc làm bình thường trong một nền kinh tế lànhmạnh để duy trì và hỗ trợ các hoạt động sản xuất kinh doanh.

Nhưng từ khi nào những việc làm đúng này đã bị lãng quên, thay vì đó là sự dễ dãi, những cái bắt tay vì lợi ích riêng, lợi ích nhóm hơn là lợi ích chung của nền kinh tế, dẫn đến tình trạng nợ xấu, như một cục máu đông đang làm nghẽn mạch nền kinh tế theo cách nói của các vị chuyên gia kinh tế.

Cần hỗ trợ theo đúng chức năng

Quay trở lại vấn đề hỗ trợ hay giải cứu doanh nghiệp, hiện nay dường như các biện pháp, dù là của cơ quan nào, cũng đều tập trung vào vấn đề lãi suất, việc tiếp cận vốn và hàng tồn kho. Liệu mọi doanh nghiệp đều bế tắc ở các khâu này sao? Và liệu bằng các biện pháp hành chính có thể giải quyết được bế tắc này sao?

Sự phá sản của nhiều doanh nghiệp là điều bình thường trong nền kinh tế thị trường nhưng nó sẽ trở nên không bình thường khi mà môi trường kinh doanh có nhiều biến động, cơ chế chính sách thiếu minh bạch, không lường trước được... Trong bối cảnh khó khăn hiện nay của nền kinh tế, thiết nghĩ đây mới là điều quan trọng cần được tập trung giải quyết để cải thiện môi trường kinh doanh, tạo cơ sở vững chắc để phát triển cả trong giai đoạn trước mắt và sau này.

Chẳng hạn như Bộ Công thương hà cớ gì lại nhảy vào chuyện lãi suất (là chuyện giữa ngân hàng với doanh nghiệp), hay chuyện hàng tồn kho (là chuyện bản thân doanh nghiệp phải giải quyết). Theo đại diện nhiều doanh nghiệp, tốt nhất là các bộ, ngành đừng đặt ra thêm những quy định, những loại phí gây khó cho doanh nghiệp, đồng thời giải quyết những kiến nghị trước đây cho họ… là cũng đã giúp doanh nghiệp bớt khó khăn rồi.

Thực vậy, một khi khả năng kiểm soát tình hình của các cơ quan quản lý chưa tốt, tiêu chí không minh bạch, rõ ràng thì đôi khi việc hỗ trợ chưa kịp phát huy mặt tích cực thì đã tạo cơ hội cho tiêu cực bùng phát, Hoặc như chính quyền cấp thành phố, quận huyện thay vì cũng loay hoay tìm cách giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn vay với lãi suất thấp, rồi cũng giúp giảm hàng tồn kho…sao không dành các nguồn lực đó để tìm ra những giải pháp đột phá về thủ tục hành chính, về quản lý trật tự đô thị, nâng cấp chất lượng sống của người dân… tức là đã giúp doanh nghiệp nhẹ hẳn một gánh lo.

Tương tự, Ngân hàng Nhà nước sao không tận dụng thời gian này để cải tổ triệt để hệ thống ngân hàng, xử lý tận gốc những nhà băng yếu kém để làm lành mạnh hệ thống ngân hàng mà lại đi thúc đẩy “lòng tham” của cả doanh nghiệp lẫn giới ngân hàng bằng cách kêu gọi giảm lãi suất (mà nhiều ngân hàng xem đó như một mệnh lệnh hành chính) trong bối cảnh lạm phát rất có thể sẽ quay trở lại vào năm tới vì đầu tư công đang được nới lỏng (bình quân mỗi tháng sẽ chi 23.000 tỉ đồng từ nguồn ngân sách nhà nước, trái phiếu chính phủ từ nay đến cuối năm).

Có lẽ, đây là lúc mà mọi thứ nên được đặt đúng với vị trí để chúng có thể phát huy tác dụng một cách tốt nhất. Có như vậy anh chạy xe ôm đã nêu ở đầu bài cũng có thể được hưởng những hỗ trợ từ phía nhà nước, thay vì chỉ biết ngậm ngùi và cầu mong điều kỳ diệu sẽ tới