Đời sống riêng của tranh minh họa

Tranh "Chảy đi sông ơi" trong "Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp" do Đông A ấn hành. Sơn dầu trên toan. 45x60 cm. Họa sĩ Nguyễn Thanh Bình

Sự cộng hưởng giữa văn và họa

Khoảng 10 năm trở lại đây, một số nhà xuất bản (NXB) và đơn vị phát hành sách có xu hướng làm mới tác phẩm kinh điển bằng cách đầu tư vào phần minh họa. 

Mở đầu cho xu hướng này phải kể đến Đông A. Từ những quyển sách đầu tiên như Văn mới 5 năm đầu thế kỷ, hiện tại các tựa sách như Số đỏ (Vũ Trọng Phụng), Người kép già (Kim Lân), Bố Già (ấn bản kỷ niệm 50 năm xuất bản lần đầu), Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp (ấn bản kỷ niệm 70 năm ngày sinh của nhà văn) hay tuyển tập Sách Tết hằng năm do Đông A ấn hành đều có những bộ tranh đi kèm, do các họa sĩ tên tuổi thực hiện.

NXB Kim Đồng cũng nhanh chóng nhận ra xu hướng này. Kim Đồng đã đầu tư phần mỹ thuật cho nhiều tủ sách, bộ sách, trong đó phải kể đến Tủ sách Vàng, các bộ Tranh truyện dân gian Việt Nam, Tranh truyện lịch sử Việt Nam... với phần minh họa của nhiều họa sĩ tên tuổi như Mai Long, Tạ Thúc Bình, Vũ Duy Nghĩa, Ngô Mạnh Lân, Lương Xuân Đoàn, Phan Cẩm Thượng, Nguyễn Công Hoan, Đỗ Hoàng Tường... Ghi dấu ấn và tạo tiếng vang phải kể đến tranh minh họa trong tập Thơ 5 mùa, minh họa trong các ấn phẩm Sách Tết, Tranh Tết hay Lĩnh Nam chích quái, Lược sử nước Việt...

NXB Trẻ cũng không đứng ngoài cuộc. Tại chương trình Tháng Ba Sách Trẻ năm nay, quyển Cánh đồng bất tận của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư đã được họa sĩ Minh Hải vẽ bìa và 10 bức minh họa, thu hút sự chú ý của nhiều độc giả. Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có thêm phần phụ với 8 trang truyện tranh do chính nhà văn viết lời trên phần tranh của họa sĩ Hoàng Tường.

Tranh minh họa truyện "Không có vua" trong "Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp" do Đông A ấn hành. Bột màu trên bìa. 56x38 cm. Họa sĩ Lê Thiết Cương

Bên cạnh đó, thời gian gần đây, phần minh họa một số đầu sách nước ngoài của Phương Nam Books, Alpha Books cũng được độc giả tích cực đón nhận. Có thể kể đến Người trồng rừng (Jean Giono), Nhìn lại cuộc sống đẹp biết bao (Chan Jae Lee -Kyong Ja An), Sapiens: Lược sử loài người bằng tranh (Yuval Noah Harari), Vườn bách thảo, Vườn bách thú bằng tranh (Adrienne Barman)...

Việc minh họa bằng tranh cho tác phẩm văn học không phải là mới mẻ. Tuy nhiên, việc đẩy mạnh và đổi mới trong cách làm đã tạo thành một chiều kích khác cho thị trường sách. "Văn và họa kết hợp cùng nhau góp phần tạo ra những ấn phẩm đặc sắc, giúp độc giả dễ dàng chạm đến cảm xúc của nhân vật hơn. Đó cũng chính là điều mà chúng tôi muốn hướng tới khi đầu tư minh họa cho sách", ông Trần Đại Thắng - Giám đốc Công ty CP Văn hóa Đông A chia sẻ.

Thoát khỏi "chiếc áo chật" 

Link bài viết

Những bức tranh minh họa cho tác phẩm văn học dần dà tìm được đời sống riêng, vì giá trị của nó đã vượt ra ngoài khuôn khổ của hai từ "minh họa". Xuất phát điểm ban đầu rất đơn giản. Các đơn vị xuất bản tổ chức trưng bày và đấu giá các tác phẩm minh họa mà mở đầu là Đông A với việc đấu giá 15 bức tranh minh họa của 15 họa sĩ đương đại thực hiện cho tác phẩm Truyện Kiều và 19 bức từ truyện Lục Vân Tiên do họa sĩ Nguyễn Công Hoan vẽ.

"Một số nhà sưu tầm ngỏ ý muốn sở hữu những bức tranh đó nên Đông A quyết định đấu giá trực tiếp phối hợp với đấu giá online", ông Trần Đại Thắng chia sẻ về lý do xuất hiện các cuộc đấu giá.

Tháng 6 vừa qua, tại Fanpage Đông A Gallery, công ty cũng đã đấu giá thành công bộ tranh minh họa trong tác phẩm Người kép già với giá 602 triệu đồng. Trong đó, bức tranh Người kép già - bìa quyển sách - được trả với giá cao nhất là 120 triệu đồng. Tất cả 19 bức tranh đều do họa sĩ Thành Chương thực hiện.

Trước đó, 13 bức minh họa Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp và 7 bức minh họa đại diện trong Sách Tết Tân Sửu 2021 cũng được Đông A đấu giá với tổng giá trị là 639 triệu đồng.

Hai tranh minh họa truyện "Lĩnh Nam chích quái" do họa sĩ Tạ Huy Long thực hiện. NXB Kim Đồng ấn hành

Theo bà Vũ Thị Quỳnh Liên - Phó giám đốc, Tổng biên tập NXB Kim Đồng thì tranh minh họa cho sách là một tác phẩm riêng biệt khi đến tay người đọc. Vì vậy mọi thứ phải tốt nhất. Trước hết là phải đẹp, sau đó là thể hiện được giá trị cốt lõi trong văn hóa tốt đẹp của Việt Nam, nhất định không để các trào lưu, xu hướng ảnh hưởng. Vì thế, rất nhiều tranh minh họa sách của NXB Kim Đồng đã đứng riêng và được đón nhận.

Chẳng hạn, bức Trái tim của mẹ do họa sĩ Đậu Đũa vẽ cho tác phẩm cùng tên đã đoạt giải Grand Prize của cuộc thi Samsung KidsTime Authors Award 2015 dành cho các tác giả Đông Nam Á. Những bức họa trong quyển Hành trình đầu tiên do họa sĩ Phùng Nguyên Quang và Huỳnh Kim Liên thực hiện cũng đạt giải cao nhất tại cuộc thi Scholastic Picture Book Award tại Singapore.

"Sức hút của thị trường khá lớn khi yêu cầu của bạn đọc ngày càng cao. Những cuốn sách đẹp, có minh họa hấp dẫn sẽ được bạn đọc quan tâm nhiều hơn. Tuy nhiên, từ thực tế ở Đông A, tôi cho rằng trong thời gian ngắn, các họa sĩ khó có thể thực hiện được một bộ tranh minh họa đầy đủ với chất lượng mỹ thuật cao. Vì vậy, đòi hỏi sự định hướng lâu dài của các đơn vị làm sách, liệu họ có thật sự chú trọng vào phần minh họa và có muốn xây dựng đời sống riêng cho tranh minh họa hay không?", ông Trần Đại Thắng nhận định. 

Hồng Như