TP.HCM và khát vọng đô thị đổi mới sáng tạo toàn cầu: TP.HCM- Bước tiên phong trong cơ chế Sandbox (Bài 1)

Bài 1

TP.HCM- Bước tiên phong trong cơ chế Sandbox

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia đổi mới sáng tạo năng động hàng đầu Đông Nam Á và TP.HCM nổi lên như hạt nhân của hành trình đó, nơi chính sách, doanh nghiệp và con người cùng mang tinh thần đổi mới, đưa Việt Nam bước vào bản đồ sáng tạo khu vực.

Trên nền tảng Nghị quyết 57-NQ/TW (2024) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học - công nghệ, Thành phố đã cụ thể hóa bằng các chương trình hành động mạnh mẽ, hướng tới mô hình đô thị đổi mới sáng tạo toàn diện. Quyết định 672/QĐ-UBND (2021) về phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp giai đoạn 2021-2025 đặt mục tiêu hỗ trợ 3.000 doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, trong đó 1.000 dự án khởi nghiệp sẽ được ươm tạo hoặc gọi vốn thành công. Tiếp nối, Quyết định 2086/QĐ-UBND (2024) thành lập Viện Công nghệ tiên tiến và Đổi mới sáng tạo TP.HCM - hạt nhân nghiên cứu, ứng dụng và kết nối doanh nghiệp - viện - trường.

Chia sẻ tại Hội nghị Đổi mới Sáng tạo Việt Nam 2025 (Vietnam Innovation Summit - VIS 2025) vừa diễn ra ngày 6-7/11 tại TP.HCM do InnoLab Asia phối hợp cùng Sở Khoa học và Công nghệ cùng Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn tổ chức ông Ken Matla - Chủ tịch Viện Quản lý Đổi mới Sáng tạo Úc cho rằng, có nhiều lý do khiến Việt Nam mà trọng tâm là TP.HCM trở thành điểm hội tụ mới cho đổi mới sáng tạo khu vực. Nằm tại giao điểm giữa tăng trưởng châu Á và chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc, Việt Nam được định vị là “nút thắt chính sách” quan trọng trong chuỗi giá trị khu vực. Chính sách “ngoại giao trẻ” linh hoạt đã giúp Việt Nam nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược với nhiều quốc gia, qua đó thu hút mạnh mẽ dòng vốn đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ tiên tiến như chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI).

“Ngành bán dẫn sẽ là bước đệm để Việt Nam và TP.HCM tiến vào chuỗi giá trị cao hơn. Khi những tập đoàn hàng đầu thế giới như Intel, AMCOR hay Panamicron chọn Việt Nam để xây dựng năng lực sản xuất, điều đó chứng tỏ niềm tin vào khả năng cạnh tranh dài hạn của đất nước này. Quan trọng hơn, các doanh nghiệp trong nước như FPT hay Viettel đã bắt đầu chuyển từ vai trò hỗ trợ sang vị thế chủ động, hướng tới vận hành nhà máy đúc vào năm 2030. Đó là minh chứng Việt Nam đang kết nối với bộ não của ngành công nghiệp hiện đại, chứ không chỉ là cơ bắp”, ông Ken Matla nhận định.

Điều đáng nói là Thành phố không chờ chính sách hoàn thiện mới hành động. Với tinh thần “vừa làm vừa điều chỉnh”, TP.HCM đã triển khai cơ chế sandbox cho phép doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm công nghệ trong phạm vi kiểm soát. Từ fintech, trí tuệ nhân tạo đến dữ liệu mở, nhiều mô hình tiên phong được thí điểm ngay trên địa bàn. Chia sẻ của ông Lâm Đình Thắng - Giám đốc Sở Khoa học và công nghệ TP.HCM tại Hội nghị Đổi mới Sáng tạo Việt Nam 2025 cũng nhấn mạnh: “Nếu không có không gian cho thử nghiệm, không bao giờ có sáng tạo thật sự. Thành phố đang từng bước xây dựng Thành phố trở thành “phòng thí nghiệm chính sách” của Việt Nam, nơi cái mới được thử nghiệm, được điều chỉnh và nhân rộng”.

Tại khu vực ASEAN, không nhiều đô thị có thể đóng vai trò “phòng thí nghiệm quốc gia” như TP.HCM đang làm. Việc dám thử và dám chịu trách nhiệm với thử nghiệm là điểm khác biệt giúp Thành phố định hình vị thế của mình.

Những gì được thử nghiệm tại đây, nếu thành công, sẽ trở thành mô hình cho cả nước. Cách vận hành lấy hiệu quả làm thước đo không chỉ giúp TP.HCM tạo được sự tin cậy với cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư quốc tế và giới công nghệ mà còn tiến gần hơn với các trung tâm sáng tạo của khu vực như Singapore, Bangkok hay Jakarta.

Thành phố hiện quy tụ gần 50% tổng số startup cả nước, khoảng 40% cơ sở ươm tạo và trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, cùng hàng loạt quỹ đầu tư trong và ngoài nước. Năm 2024, kinh tế số đóng góp khoảng 22% GRDP, dự kiến đạt 40% vào năm 2030, trong khi GRDP toàn Thành phố đạt 1,78 triệu tỷ đồng, tăng 7,17% so với năm trước

Nhưng điều khiến TP.HCM khác biệt không chỉ nằm ở con số mà ở…tinh thần và xu hướng “làm thật” và “làm nhanh” của doanh nghiệp. Những startup công nghệ trẻ Việt Nam trong lĩnh vực AI, năng lượng sạch, công nghệ giáo dục hay logistics thông minh đang tạo nên “mạch máu mới” cho kinh tế đô thị. Họ là thế hệ doanh nhân toàn cầu hóa, làm việc bằng tư duy mở, sẵn sàng hợp tác xuyên biên giới.

Trong bức tranh đổi mới sáng tạo ASEAN, Singapore vẫn giữ vị thế trung tâm tài chính - công nghệ; Thái Lan và Malaysia thúc đẩy công nghiệp xanh; Indonesia nổi lên với hệ sinh thái startup khổng lồ. Việt Nam, với hạt nhân là TP.HCM đang bước vào cuộc đua với thế mạnh riêng của một nền kinh tế đang chuyển đổi nhanh, dân số trẻ và chính quyền năng động.

Theo các chuyên gia, nếu duy trì tốc độ cải cách như hiện nay, TP.HCM sẽ không chỉ là trung tâm kinh tế, mà còn là trung tâm kiến tạo tri thức của Việt Nam trong mạng lưới sáng tạo ASEAN. Các sáng kiến như Đề án Trung tâm Tài chính Quốc tế TP.HCM, Khu đô thị sáng tạo phía Đông và Chương trình Thành phố tri thức số đang góp phần hiện thực hóa tầm nhìn đó. Khi hoàn thiện, chuỗi đô thị - công nghệ - tài chính này sẽ không chỉ phục vụ thành phố, mà còn định hình lại vai trò của Việt Nam trong chuỗi giá trị khu vực. TP.HCM sẽ trở thành “cửa ngõ sáng tạo”, nơi tri thức, công nghệ và vốn gặp nhau, tạo thành động lực cho cả quốc gia.

Để trở thành một trung tâm khu vực, ông Alexander Ziehe - Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Đức tại Việt Nam (GBA) cho rằng, TP.HCM cần xây dựng một môi trường hiện đại, cởi mở và có tầm nhìn xa, không chỉ đáp ứng nhu cầu hiện tại mà còn đón đầu xu hướng tương lai. Một hạ tầng hiện đại, kết nối hiệu quả cao chẳng hạn như sân bay với quy trình nhập cảnh và xử lý nhanh chóng sẽ giúp hoạt động công tác, hội nghị và sự kiện kinh doanh quốc tế tại đây trở nên hấp dẫn hơn so với các thành phố khác. Bên cạnh đó, việc áp dụng chính sách ưu đãi về thuế và thị thực dành cho các trụ sở khu vực và trung tâm R&D là yếu tố quan trọng có thể tạo cú hích mạnh mẽ cho TP.HCM. Cùng với đó là phải tạo dựng được một môi trường sống chất lượng. Việc phát triển hệ thống giáo dục quốc tế, quy hoạch đô thị bền vững, thúc đẩy giao lưu văn hóa và các hoạt động cộng đồng sẽ giúp TP.HCM trở thành trung tâm khu vực năng động, hiện đại nhưng vẫn mang đậm bản sắc Việt Nam.

Đọc tiếp Bài 2: Động lực hình thành năng lực đổi mới sáng tạo

Thanh Ngân