Thị trường quản lý gia sản: Vẫn chỉ là tiềm năng?

Theo McKinsey, tổng giá trị tài sản tài chính cá nhân (PFA) tại Việt Nam có thể đạt khoảng 600 tỷ USD vào năm 2027, tăng từ mức 360 tỷ USD năm 2022, tương đương tốc độ phát triển trung bình 11% mỗi năm. Trong đó, tài sản do các tổ chức quản lý dự kiến tăng thêm 65-75 tỷ USD, mở ra một thị trường khổng lồ cho các nhà cung cấp dịch vụ quản lý tài sản cao cấp.

“Miếng bánh” chia bốn

Hiện, “miếng bánh” thị trường này được phân chia cho bốn nhóm chính. Dẫn đầu là nhóm các ngân hàng thương mại, trong đó khối nội đang lấn át khối ngoại. Các ngân hàng tận dụng hệ thống khách hàng sẵn có, phân loại theo giá trị tiền gửi và khoản vay để cung cấp những sản phẩm, dịch vụ phù hợp cho từng phân khúc, hướng tới tăng doanh thu từ phí dịch vụ cá nhân. Đây là xu hướng nổi bật khi mảng khách hàng doanh nghiệp của ngân hàng bắt đầu bão hòa.

Nhóm thứ hai là các công ty bảo hiểm nhân thọ với một sản phẩm then chốt trong hoạch định tài chính cá nhân: bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm sức khỏe. Việt Nam hiện mới chỉ có khoảng 12% dân số sở hữu bảo hiểm, thấp hơn nhiều so với Malaysia hay Singapore (80%), thậm chí thấp hơn cả Indonesia và Philippines (trên 30%). Dư địa tăng trưởng còn rất lớn.

Theo ông Ngô Thành Huấn - Thành viên Hội đồng chuyên gia Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam, điểm chung của hai nhóm dẫn đầu là tệp khách hàng rộng và dư địa tăng trưởng mạnh. Họ dễ dàng tiếp cận thị trường hơn so với các đơn vị thuần về đầu tư, bởi sản phẩm ngân hàng và bảo hiểm gần gũi, dễ tiếp nhận với đa số người Việt. Chỉ cần so sánh số lượng tài khoản chứng khoán với số người sở hữu bảo hiểm nhân thọ và sức khỏe, có thể thấy rõ sự chênh lệch về độ phủ.

Theo sau là hai nhóm bản chất dừng ở quản lý tài sản hoặc quản lý đầu tư, chưa phải quản lý gia sản toàn diện. Đó là các công ty quản lý quỹ, tập trung vào Asset Management (quản lý tài sản) với các sản phẩm như quỹ mở, quỹ đầu tư trái phiếu, cổ phiếu… Họ không cung cấp nền tảng dịch vụ toàn diện từ thuế, bảo hiểm, tín dụng, di trú, giáo dục… Và cuối cùng là các công ty chứng khoán với thế mạnh nằm ở mảng quản lý đầu tư. Gần đây, ngoài cổ phiếu, họ phát triển thêm sản phẩm thu nhập cố định (fixed income) như trái phiếu, tạo thành hai trụ chính trong danh mục tài chính cá nhân.

Chờ “gỡ” pháp lý

Thực tế, dù đã xuất hiện được một khoảng thời gian khá dài, nhưng thị trường quản lý gia sản tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản. Theo ông Ngô Thành Huấn, khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu khuôn khổ nền tảng cho một “sân chơi” quản lý gia sản đúng nghĩa. Khuôn khổ này không chỉ bao gồm hệ thống pháp luật rõ ràng và thống nhất, mà còn cần có quy định hành nghề chuyên biệt cùng các chương trình đào tạo bài bản tại bậc đại học và sau đại học. Khi chưa có hành lang pháp lý và chuẩn nghề nghiệp rõ ràng, doanh nghiệp trong ngành khó có thể triển khai dịch vụ ở tầm chuyên nghiệp, còn khách hàng thì thiếu cơ sở để đặt niềm tin.

Ngoài ra, thị trường tài chính chưa phát triển đồng bộ cũng là một trong những nút thắt. So với Singapore hay Úc, nơi một chuyên viên quản lý quan hệ có thể tiếp cận 100 - 150 sản phẩm để tư vấn, thì tại Việt Nam con số này chỉ khoảng 10 - 12 sản phẩm. Kho sản phẩm hạn chế khiến chuyên viên khó đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng, đồng thời bó hẹp khả năng xây dựng giải pháp quản lý gia sản toàn diện. Nghịch lý là nhiều người trong ngành lại cho rằng đang “quá nhiều sản phẩm” và “khó bán”, nhưng thực chất, đó là hệ quả của việc thiếu lựa chọn hơn là dư thừa.

Chuyên gia tài chính TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng, khung pháp lý hiện tại chưa tương xứng với quy mô và sự phức tạp của dịch vụ quản lý gia sản, còn khoảng cách xa so với các trung tâm tài chính như Singapore hay Hong Kong. Phần lớn dịch vụ vẫn tập trung vào chứng khoán, chưa mở rộng đồng bộ sang bất động sản, tiền gửi, ngoại tệ và các dạng tài sản khác.

Một yếu tố khác, dù tầng lớp trung lưu và thượng lưu đang tăng nhanh, phần lớn người dân vẫn yếu kiến thức tài chính cá nhân.

Theo các chuyên gia, cơ hội lớn đang mở ra từ làn sóng di cư của giới siêu giàu. Dù con số cụ thể còn gây tranh cãi, xu hướng thì rõ ràng: người giàu đang tìm điểm đến mới, ổn định và thân thiện hơn về môi trường sống, đầu tư và thuế. Nói thẳng, đây là cuộc chơi của tốc độ và tiêu chuẩn để các doanh nghiệm quản lý gia sản nắm bắt thời cơ và “cất cánh”. Nếu không kịp nắm bắt, thị trường quản lý gia sản tại Việt Nam sẽ bỏ lỡ một chu kỳ vàng, để rồi phải đứng ngoài quan sát khi dòng vốn và gia sản chảy sang những thị trường khác biết cách chuẩn bị tốt hơn.

Hưng Khánh