Kiến tạo thành phố thông minh từ những cái bắt tay chiến lược

Tư duy phát triển không đánh đổi

Không thiếu những thành phố tuyên bố hướng tới phát triển bền vững, nhưng để biến điều đó thành kim chỉ nam hành động với lựa chọn “không đánh đổi môi trường để lấy tăng trưởng kinh tế ngắn hạn” thì không nhiều. TP.HCM, qua phát biểu của Phó chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Lộc Hà tại Diễn đàn Kinh tế TP.HCM - Hyogo, đã thể hiện rõ sự kiên định với nguyên tắc phát triển dựa trên con người và trách nhiệm môi sinh.

Đáng chú ý, Thành phố đang chuyển từ tư duy quản lý đô thị truyền thống sang cách tiếp cận hệ thống, nơi các yếu tố công nghệ, môi trường, dịch vụ và nhân lực được tích hợp để kiến tạo mô hình thành phố thông minh.

Đằng sau những tuyên bố mang tính định hướng ấy là hàng loạt động thái cụ thể: khung chiến lược phát triển xanh đến năm 2030, tầm nhìn 2050; thành lập Tổ công tác chuyên trách về chuyển đổi xanh; xác định các lĩnh vực trọng điểm từ năng lượng, công nghiệp, giao thông đến nông nghiệp và dịch vụ.

Quan trọng hơn, TP.HCM đang chuẩn bị cho một cuộc “tái định hình” chưa từng có: từ ngày 1/7/2025, với việc sáp nhập địa giới hành chính của Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, Thành phố đang từng bước trở thành một siêu đô thị vùng, nơi hội tụ các lực đẩy về công nghiệp, công nghệ cao, dịch vụ biển, logistics và đổi mới sáng tạo. Trong lộ trình trở thành đô thị thông minh và bền vững, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số không chỉ là chiến lược mà là điều kiện sinh tồn.

Hyogo - từ giao lưu văn hóa đến đối tác toàn diện

Tỉnh Hyogo, một địa phương có nền kinh tế phát triển đa ngành ở vùng Kansai, từ lâu đã là một đối tác gắn bó với TP.HCM. Nhưng bước ngoặt đến từ năm 2007, khi hai bên ký Biên bản ghi nhớ hợp tác hữu nghị và kinh tế, và đặc biệt là từ năm 2017, khi Diễn đàn Kinh tế luân phiên giữa hai địa phương bắt đầu được tổ chức định kỳ.

Phó Thống đốc Hattori Yohei không chỉ đại diện cho chính quyền, mà còn mang đến một thông điệp: Hyogo nhìn nhận TP.HCM như một mắt xích chiến lược trong chuỗi giá trị mở rộng sang Đông Nam Á. Trong bối cảnh dân số Nhật Bản đang già hóa nhanh chóng, việc Hyogo đặt trọng tâm vào đào tạo và tiếp nhận lao động Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa giải bài toán nhân lực, mà còn là cách tỉnh này đầu tư vào mối quan hệ lâu dài.

Nhưng không chỉ là nguồn lao động, Việt Nam mà đặc biệt là TP.HCM đang được các doanh nghiệp (DN) Hyogo nhìn nhận như một điểm đến để chuyển giao công nghệ, đầu tư sản xuất thông minh và phát triển chuỗi cung ứng song phương. Đây là những thành tố nền tảng để cùng kiến tạo hệ sinh thái đô thị thông minh trong khu vực. “Chúng tôi mong rằng, những người trẻ Việt Nam đến Hyogo làm việc, học hỏi và một ngày nào đó quay trở lại để lãnh đạo chính các DN Nhật tại Việt Nam”, ông Hattori nói không hề khách sáo.

Không gian hợp tác giữa hai bên càng trở nên đáng chú ý khi nhìn vào những con số. Tính đến năm 2023, có 2.394 DN Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam, tăng gần 25% so với 2019. Ông Abe Ryota - chuyên gia kinh tế từ Ngân hàng Sumitomo Mitsui cho rằng, làn sóng này đang tái định hình, từ đầu tư vào sản xuất truyền thống, sang các lĩnh vực như dịch vụ tài chính, bán lẻ, logistics và công nghệ cao.

Câu chuyện không chỉ nằm ở số lượng DN, mà ở chất lượng vốn và chiến lược lâu dài. Với lượng tiền mặt đang ở mức cao kỷ lục trong các DN phi tài chính Nhật Bản, và xu hướng chuyển từ tiết kiệm sang đầu tư tại thị trường nội địa và quốc tế, Việt Nam đang đứng trước cơ hội thu hút dòng vốn mới nếu biết tạo ra các “bến đỗ” đủ hấp dẫn về hạ tầng xanh, mô hình công nghiệp tuần hoàn và chính sách ưu đãi dài hạn.

Việc sân bay Kobe được quốc tế hóa từ năm nay cũng mở ra một tuyến giao thông hàng không mới giữa hai địa phương, tăng khả năng kết nối chiến lược về công nghệ, nhân lực và dòng vốn - những yếu tố cốt lõi của một thành phố thông minh.

TP.HCM mới - kiến tạo thực tiễn, không bằng khẩu hiệu

Một điểm đáng chú ý trong chiến lược phát triển của TP.HCM là không chỉ dừng ở tầm nhìn, mà bắt tay vào làm từng bước. Điển hình là mô hình “Vì một Cần Giờ xanh”, nơi Thành phố đặt mục tiêu biến xã ven biển này thành đô thị kiểu mẫu đạt phát thải ròng bằng 0 trong 5 năm tới. Các hoạt động cụ thể bao gồm đánh giá trữ lượng carbon rừng ngập mặn để tham gia thị trường tín chỉ carbon toàn cầu, phát triển giao thông xanh, chuyển đổi năng lượng tái tạo và thay đổi hành vi tiêu dùng từ nilon sang vật liệu sinh học.

Không ít nhà quan sát cho rằng, nếu thành công, đây có thể trở thành mô hình mẫu để TP.HCM nhân rộng ra các đô thị vệ tinh khác, hoặc thậm chí truyền cảm hứng cho các thành phố khác trong khu vực Đông Nam Á.

Ở một chiều sâu khác, TP.HCM đang có chiến lược tái cấu trúc khu công nghiệp, chuyển đổi từ mô hình công nghiệp gia công sang công nghiệp sinh thái, nơi nguyên liệu được tái sử dụng, năng lượng sạch được tích hợp, và chất thải trở thành đầu vào của chu trình sản xuất mới. Đây là bước đi thích ứng với các tiêu chuẩn môi trường khắt khe từ EU và Nhật Bản, là bước chuyển hóa cấu trúc đô thị để tiệm cận chuẩn mực của một đô thị thông minh toàn diện.

Nhưng không thể có phát triển xanh và số nếu thiếu một hệ sinh thái nhân lực phù hợp. Trong bối cảnh đó, chương trình kết nối giữa sinh viên Trường Đại học Bách khoa TP.HCM và các DN tỉnh Hyogo, với sự hỗ trợ của chính quyền Nhật Bản, là bước đi đáng giá. Đây không chỉ là cầu nối đào tạo mà còn là một hệ sinh thái học tập, việc làm, phát triển sự nghiệp xuyên biên giới.

Một lãnh đạo DN Nhật nhận định: “Lý do chúng tôi đến Việt Nam không chỉ vì chi phí, mà vì con người. Nhân lực Việt Nam có tinh thần học hỏi rất cao, nếu được đào tạo bài bản, họ sẽ là yếu tố cốt lõi cho tăng trưởng bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu”.

Câu chuyện giữa TP.HCM và Hyogo cho thấy: để thành công trong thế kỷ 21, không một đô thị nào có thể tự mình phát triển. Thành phố thông minh không được xây dựng bằng công nghệ đơn lẻ mà bằng những kết nối có chiều sâu, có chiến lược và có tầm nhìn dài hạn.

TP.HCM đang đứng trước thời khắc “vàng” để định hình lại mô hình phát triển đô thị không phải bằng việc tăng tốc, mà bằng cách tăng trưởng thông minh, nhân văn và bền vững. Tỉnh Hyogo, với vai trò là một đối tác vừa hiểu Việt Nam, vừa có tầm nhìn toàn cầu, là tấm gương phản chiếu để TP.HCM nhìn thấy mình trong tương lai.

Hồng Nga