Thay đổi điều kiện hưởng lương hưu từ tháng 7/2025

Theo quy định mới tại khoản 1 Điều 64 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, người lao động khi nghỉ việc và đã có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên sẽ được hưởng lương hưu nếu đáp ứng một trong các điều kiện cụ thể.

Quy định này đánh dấu bước tiến đáng kể khi giảm thời gian đóng từ 20 năm xuống còn 15 năm, góp phần gia tăng khả năng tiếp cận lương hưu, đặc biệt với những lao động có thời gian làm việc gián đoạn hoặc hoàn cảnh kinh tế khó khăn.

Cụ thể, người lao động đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại khoản 2 Điều 169 Bộ luật Lao động năm 2019 sẽ được hưởng lương hưu nếu đã đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm.

Tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường sẽ được điều chỉnh theo lộ trình, đến năm 2028 là 62 tuổi đối với nam và đến năm 2035 là 60 tuổi đối với nữ. Từ năm 2021, mỗi năm tuổi nghỉ hưu tăng thêm ba tháng đối với nam và bốn tháng đối với nữ, đảm bảo sự tiệm tiến và cân bằng trong quá trình điều chỉnh.

Trường hợp người lao động làm các công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, thì có thể nghỉ hưu sớm hơn tối đa năm tuổi so với tuổi nghỉ hưu thông thường, nếu đã có tối thiểu 15 năm đóng bảo hiểm xã hội.

Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi cho những người làm việc trong môi trường khắc nghiệt, có nguy cơ cao ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Ngoài ra, người lao động có ít nhất 15 năm làm việc khai thác than trong hầm lò sẽ được nghỉ hưu sớm hơn tối đa mười năm so với độ tuổi nghỉ hưu trong điều kiện bình thường.

Riêng trường hợp người lao động bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn nghề nghiệp trong quá trình thực hiện nhiệm vụ cũng được đặc cách hưởng lương hưu khi có đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 cũng quy định một số trường hợp người lao động nghỉ hưu trước tuổi theo khung quy định chung, nhưng vẫn được hưởng lương hưu với mức thấp hơn, miễn là có từ đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trở lên.

Cụ thể, người lao động có độ tuổi nghỉ hưu thấp hơn tối đa năm năm so với quy định và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%, sẽ được nhận lương hưu với mức hưởng giảm. Trường hợp mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên, người lao động có thể nghỉ hưu sớm hơn đến mười năm.

Đặc biệt, đối với những người có từ đủ 15 năm làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, nếu đồng thời bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên cũng được xem xét hưởng chế độ hưu trí sớm với mức lương thấp hơn, bảo đảm sự hỗ trợ cần thiết cho nhóm lao động có tính đặc thù cao.

Theo Luật mới, mức lương hưu hàng tháng được tính theo nguyên tắc tỉ lệ phần trăm trên mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

Đối với lao động nữ, mức hưởng là 45% sau 15 năm đóng bảo hiểm xã hội; mỗi năm đóng thêm được cộng thêm 2%, với mức tối đa không vượt quá 75%.

Đối với lao động nam, tỷ lệ này cũng là 45% nhưng áp dụng sau 20 năm đóng bảo hiểm xã hội. Mỗi năm đóng thêm cũng được cộng 2%, với mức trần tương tự là 75%.

Trường hợp lao động nam chỉ đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm, mức lương hưu được xác định là 40% mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm xã hội trong 15 năm đầu, sau đó mỗi năm tăng thêm 1%.

Cách tính này được áp dụng linh hoạt nhằm khuyến khích người lao động duy trì tham gia bảo hiểm xã hội đủ thời gian để đạt quyền lợi tối ưu.

Một điểm đáng chú ý trong Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 là quy định cụ thể cách tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, được phân định rõ theo thời điểm bắt đầu tham gia.

Đối với người lao động hưởng lương theo chế độ do Nhà nước quy định, nếu tham gia bảo hiểm xã hội trước ngày 1/1/1995 thì tiền lương được tính bình quân của 5 năm cuối trước khi nghỉ hưu.

Giai đoạn từ năm 1995 đến 2000 áp dụng bình quân 6 năm cuối; từ 2001 đến 2006 là 8 năm cuối; từ 2007 đến 2015 là 10 năm cuối; từ 2016 đến 2019 là 15 năm cuối; từ 2020 đến 2024 là 20 năm cuối; và từ 1/1/2025 trở đi, bình quân được tính trên toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội.

Trường hợp người lao động hưởng lương do người sử dụng lao động quyết định, thì toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội đều được tính bình quân, không phân biệt giai đoạn.

Với người có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo cả hai hình thức vừa theo lương Nhà nước, vừa theo lương doanh nghiệp thì cách tính mức bình quân được tổng hợp tương ứng với từng phần thời gian.

Chính phủ sẽ quy định cụ thể việc tính bình quân tiền lương trong một số trường hợp đặc biệt để đảm bảo tính công bằng và nhất quán trong thực hiện chính sách, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động trong suốt quá trình tham gia bảo hiểm xã hội.

Văn Sơn