Thị trường chứng khoán 2025: Bứt phá mạnh, bùng nổ thanh khoản, nhưng phân hóa sâu và nhiều biến số

Đà đi lên của TTCK được hỗ trợ bởi nhiều yếu tố đồng thời: lợi nhuận doanh nghiệp phục hồi rõ nét, mặt bằng lãi suất hạ nhiệt, kỳ vọng nâng hạng thị trường, cùng với những cải thiện quan trọng về hạ tầng giao dịch. Tuy nhiên, phía sau “sóng lớn” là một bức tranh phân hóa sâu và chịu tác động mạnh từ các biến số bên ngoài.

Điểm số - thanh khoản: Tăng mạnh

VN-Index khởi đầu năm quanh 1.269 điểm và trong nhiều thời điểm leo lên vùng 1.800 điểm. Dù thị trường có những nhịp rung lắc trước các thông tin vĩ mô và địa chính trị, xu hướng chung vẫn là đi lên với mặt bằng điểm số cao hơn rõ rệt so với các năm trước. Vốn hóa thị trường vượt 9,68 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 84% GDP năm 2024, phản ánh quy mô và vai trò ngày càng lớn của TTCK trong nền kinh tế.

Thanh khoản duy trì ở mức cao kỷ lục cho thấy dòng tiền đã quay trở lại mạnh mẽ sau giai đoạn dài thận trọng. Sự sôi động này vừa phản ánh niềm tin cải thiện của nhà đầu tư trong nước, vừa cho thấy TTCK đang dần trở thành kênh phân bổ vốn quan trọng hơn trong bối cảnh lãi suất tiền gửi duy trì ở mức thấp.

Một điểm nhấn lớn của năm 2025 là vai trò dẫn dắt của nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, đặc biệt là “họ Vin”. Cổ phiếu VIC tăng mạnh, cùng với VHM, VRE… đóng góp đáng kể vào đà tăng của VN-Index và là động lực chính giúp chỉ số thiết lập vùng đỉnh mới.

Bên cạnh đó, các nhóm ngân hàng - chứng khoán - bất động sản cũng thu hút dòng tiền nhờ kỳ vọng chu kỳ kinh doanh hồi phục trong môi trường lãi suất thấp hơn. Tuy nhiên, mặt trái là sự phân hóa sâu sắc: không phải cổ phiếu nào cũng hưởng lợi từ “sóng chỉ số”. Nhiều cổ phiếu vừa và nhỏ tăng chậm, thậm chí đi ngang, cho thấy nhà đầu tư ngày càng chọn lọc hơn thay vì “mua theo thị trường”.

Nâng hạng thị trường: Bước ngoặt về vị thế

Đầu tháng 10/2025, FTSE Russell công bố Việt Nam được tái phân loại từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp. Đây là cột mốc mang tính biểu tượng sau nhiều năm cải cách về cơ chế, hạ tầng và minh bạch thị trường. Dù vậy, cần nhấn mạnh rằng quyết định được công bố trong năm 2025, nhưng mốc hiệu lực dự kiến là 21/09/2026, kèm các điều kiện và đợt rà soát theo thông lệ. Điều này cho thấy tác động thực tế lên dòng vốn ngoại sẽ mang tính trung, dài hạn hơn là ngay lập tức.

Làn sóng IPO: thị trường sơ cấp ấm trở lại

Cuối năm 2025, thị trường sơ cấp trở nên sôi động hơn với hàng loạt thương vụ niêm yết quy mô lớn như TCX (21/10), VPX (11/12), VCK (16/12). Đáng chú ý, Nghị định 245/2025 (hiệu lực từ 11/09) rút ngắn thời gian đưa cổ phiếu sau IPO lên giao dịch xuống 30 ngày thay vì 90 ngày như trước, giúp đẩy nhanh tiến trình niêm yết và bổ sung nguồn cung hàng hóa mới cho thị trường. Diễn biến này báo hiệu sự hồi phục của hoạt động IPO sau giai đoạn trầm lắng kéo dài.

Nghịch lý khối ngoại: Bán ròng kỷ lục dù thị trường thăng hoa

Trái ngược với sự hưng phấn của dòng tiền trong nước, khối ngoại bán ròng hơn 136.000 tỷ đồng (khoảng 5,2 tỷ USD) trong năm 2025, mức cao hiếm thấy. Áp lực rút vốn tập trung mạnh vào giai đoạn tháng 8-10, trùng với thời điểm lo ngại về chính sách thuế của Mỹ và biến động tỷ giá gia tăng.

Dù vậy, về dài hạn, câu chuyện nâng hạng thị trường và mặt bằng định giá hấp dẫn hơn so với khu vực vẫn được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện cho dòng vốn ngoại quay trở lại trong các chu kỳ tiếp theo.

Sản phẩm mới - kỷ luật mới: Thị trường “chuyên nghiệp hóa”

Năm 2025 chứng kiến bước tiến song song giữa mở rộng công cụ đầu tư và siết chặt kỷ luật thị trường:

• 10/10: Ra mắt hợp đồng tương lai VN100, bổ sung công cụ phòng ngừa rủi ro.

• 29/10: Thông tư 102/2025 siết chặt các chỉ tiêu an toàn tài chính đối với CTCK.

• 25/11: Nghị định 306/2025 tăng nặng chế tài xử phạt vi phạm.

Bối cảnh vĩ mô trong nước cùng những yếu tố nước ngoài đan xen

Năm 2025, Việt Nam duy trì nền tảng vĩ mô tích cực với GDP tăng khoảng 8%, lạm phát dưới 4%, chính sách tiền tệ linh hoạt và tài khóa đẩy mạnh đầu tư công. Cùng với đó là hàng loạt cải cách lớn: “bộ tứ” nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị, tinh gọn bộ máy và sắp xếp địa phương, nhiều luật mới về chuyển đổi số, AI, công nghệ cao, cùng các đề án dài hạn như Trung tâm Tài chính Quốc tế và thí điểm tài sản mã hóa. Những yếu tố này tạo nền tảng quan trọng cho niềm tin thị trường.

Năm 2025, TTCK Việt Nam chịu tác động mạnh từ các biến số bên ngoài trong bối cảnh môi trường kinh tế - tài chính toàn cầu nhiều bất ổn. Nổi bật nhất là chính sách thuế nhập khẩu đối ứng của Mỹ, khi hàng hóa Việt Nam từng đối mặt mức thuế dự kiến lên tới 46%, gây cú sốc lớn cho tâm lý thị trường và các ngành xuất khẩu chủ lực. Sau các nỗ lực đàm phán song phương, mức thuế này được hạ xuống 20% từ ngày 01/08/2025, giúp giảm áp lực trong ngắn hạn, song vẫn đặt ra rủi ro về sự phụ thuộc vào một số thị trường xuất khẩu lớn.

Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ toàn cầu, đặc biệt từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), tiếp tục là yếu tố chi phối quan trọng. Nửa đầu năm, Fed duy trì lãi suất USD ở mức cao, khiến đồng USD mạnh lên và tạo áp lực lên tỷ giá; VND mất giá khoảng 3-4% trong năm, góp phần thúc đẩy xu hướng rút vốn khỏi các thị trường mới nổi, trong đó có Việt Nam. Sang quý IV, Fed đảo chiều nới lỏng với nhiều đợt cắt giảm lãi suất, giúp giảm áp lực tỷ giá và lạm phát, nhưng đồng thời khiến dòng vốn toàn cầu trở nên khó đoán và biến động nhanh hơn.

Ở khu vực, kinh tế Trung Quốc tăng trưởng dưới mức tiềm năng tạo ra tác động hai chiều. Xuất khẩu Việt Nam sang Trung Quốc tăng chậm trong nửa đầu năm do cầu nội địa yếu, trước khi phục hồi về cuối năm nhờ các gói kích thích kinh tế. Đồng Nhân dân tệ suy yếu làm gia tăng cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam, song những khó khăn nội tại của Trung Quốc cũng thúc đẩy dịch chuyển chuỗi cung ứng sang Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực điện tử, bán dẫn và công nghệ cao.

Cùng lúc, xung đột địa chính trị như chiến sự Nga - Ukraine kéo dài và căng thẳng Trung Đông khiến giá hàng hóa toàn cầu biến động mạnh. Giá dầu có thời điểm vượt 85 USD/thùng đầu năm, làm gia tăng chi phí sản xuất và vận tải, trước khi giảm về khoảng 60 USD/thùng cuối năm, góp phần hạ nhiệt lạm phát. Giá lương thực cũng biến động lớn; Việt Nam tận dụng tốt cơ hội giá gạo tăng cao trong quý III để cải thiện cán cân thương mại, dù tạo áp lực nhất định lên mặt bằng giá trong nước.

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu phục hồi chậm và xu hướng bảo hộ gia tăng, các thị trường lớn như Mỹ và EU ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường, lao động và thuế carbon xuyên biên giới, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh nhằm duy trì khả năng cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Tương quan giữa thị trường vàng và TTCK Việt Nam

Năm 2025 cho thấy mối tương quan giữa thị trường vàng và thị trường chứng khoán Việt Nam không cố định, mà thay đổi linh hoạt theo bối cảnh vĩ mô và tâm lý nhà đầu tư. Trái với quan điểm truyền thống cho rằng vàng và chứng khoán luôn vận động ngược chiều, thực tế trong năm xuất hiện cả những giai đoạn đối nghịch rõ rệt lẫn thời điểm đồng pha.

Trong các giai đoạn bất ổn gia tăng, đặc biệt khi xuất hiện cú sốc từ chính sách thuế của Mỹ hay biến động mạnh của đồng USD, giá vàng tăng nhanh nhờ vai trò trú ẩn an toàn, trong khi thị trường chứng khoán rung lắc và tâm lý thận trọng bao trùm. Khi đó, mối quan hệ giữa hai kênh đầu tư mang tính nghịch chiều rõ nét, phản ánh sự dịch chuyển dòng tiền khỏi tài sản rủi ro.

Ngược lại, khi môi trường vĩ mô ổn định hơn, lãi suất duy trì ở mức thấp và thanh khoản dồi dào, thị trường chứng khoán trở thành kênh hút dòng tiền chính, trong khi vàng có xu hướng đi ngang hoặc tăng chậm hơn. Đáng chú ý, năm 2025 cũng ghi nhận những thời điểm cả vàng và chứng khoán cùng tăng, cho thấy dòng tiền không còn mang tính thay thế hoàn toàn mà chuyển sang phân bổ song song. Diễn biến này phản ánh sự thay đổi trong hành vi đầu tư, khi nhà đầu tư ngày càng chú trọng cân bằng giữa phòng thủ và tăng trưởng trong một môi trường toàn cầu nhiều biến động.

Nhìn tổng thể, năm 2025 là một năm thăng hoa về điểm số và thanh khoản của TTCK Việt Nam, nhưng cũng cho thấy rõ sự phân hóa nội tại và mức độ nhạy cảm ngày càng lớn với các yếu tố bên ngoài. Thị trường không chỉ tăng nhờ nội lực, mà còn đang học cách thích nghi với một môi trường toàn cầu nhiều biến động. Đây vừa là phép thử, vừa là bước chuẩn bị quan trọng cho giai đoạn phát triển sâu và bền vững hơn trong những năm tới.

Minh Hoàng