Đào tạo thương mại điện tử cần bắt nhịp nhanh với xu hướng công nghệ mới

Dù quy mô đào tạo tăng nhanh và nhu cầu thị trường tiếp tục mở rộng, nhưng chương trình đào tạo hiện nay vẫn còn khoảng cách đáng kể so với yêu cầu thực tiễn và định hướng phát triển bền vững của nền kinh tế số.

Theo kết quả khảo sát gần 250 cơ sở giáo dục đại học trên cả nước, đến năm 2025 Việt Nam có 47 trường đào tạo ngành thương mại điện tử, 16 trường đào tạo chuyên ngành và 113 trường đưa học phần thương mại điện tử vào chương trình giảng dạy. Quy mô tuyển sinh tăng rõ rệt, từ 3.479 sinh viên năm học 2023 - 2024 lên 4.987 sinh viên năm học 2025 - 2026. Đáng chú ý, 79% cơ sở đào tạo ghi nhận điểm chuẩn đầu vào có xu hướng tăng, cho thấy sức hút ngày càng lớn của lĩnh vực này đối với người học.

Ở góc độ thị trường lao động, hơn 80% sinh viên được khảo sát đánh giá cơ hội việc làm trong lĩnh vực thương mại điện tử là tích cực trong ba năm tới. Điều này phù hợp với thực tế khi thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng cao, lan tỏa mạnh sang các lĩnh vực logistics, thanh toán số, tiếp thị số và xuất khẩu trực tuyến.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra những khoảng trống đáng chú ý trong đào tạo. Mặc dù 70% chương trình đã đưa học phần pháp luật thương mại điện tử vào giảng dạy, song các nội dung mang tính chiến lược cho giai đoạn phát triển mới vẫn còn hạn chế.

Chỉ 38% trường có học phần về thương mại điện tử xuyên biên giới và chỉ 26% trường tích hợp nội dung bảo vệ môi trường trong chương trình đào tạo. Điều này cho thấy sự lệch pha giữa định hướng chính sách và thực tiễn đào tạo, nhất là trong bối cảnh Luật Thương mại điện tử 2025 và Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2026 - 2030 đều nhấn mạnh mục tiêu phát triển xanh, bền vững và hội nhập quốc tế.

Một điểm đáng lưu ý khác là sự thiếu đồng bộ trong cấu trúc chương trình đào tạo giữa các cơ sở giáo dục. Nhiều học phần về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, thương mại đa nền tảng hay vận hành sàn thương mại điện tử mới chỉ xuất hiện ở dạng tự chọn, chưa trở thành nội dung cốt lõi. Điều này gây khó khăn cho việc chuẩn hóa chất lượng đào tạo cũng như đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ thị trường lao động.

Về đội ngũ giảng viên, báo cáo cho thấy khoảng 72,5% đã tham gia các hội thảo khoa học liên quan đến thương mại điện tử và kinh tế số. Tuy nhiên, phần lớn hoạt động nghiên cứu vẫn mang tính trong nước, thiếu gắn kết với thực tiễn doanh nghiệp và xu hướng toàn cầu. Trong khi đó, sinh viên mong muốn được tiếp cận nhiều hơn với các kỹ năng thực hành như vận hành sàn thương mại điện tử, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu và triển khai các mô hình kinh doanh số mới.

Trước thực trạng này, VECOM kiến nghị cần sớm xây dựng khung năng lực nghề nghiệp quốc gia cho ngành thương mại điện tử, đồng thời thúc đẩy liên kết giữa các trường đại học nhằm chuẩn hóa chương trình đào tạo, chia sẻ học liệu và nâng cao chất lượng giảng dạy. Việc hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp công nghệ, sàn thương mại điện tử và các tổ chức nghề nghiệp trong và ngoài nước được xem là giải pháp then chốt để tăng tính thực tiễn cho chương trình học.

Bên cạnh đó, việc nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, tăng cường đào tạo về logistics số, fintech, thương mại điện tử xuyên biên giới và phát triển bền vững cần được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược đào tạo giai đoạn tới.

Báo cáo Đào tạo thương mại điện tử 2025 cho thấy, sau giai đoạn tăng trưởng nhanh về quy mô, đào tạo thương mại điện tử tại Việt Nam đang đứng trước yêu cầu chuyển đổi từ “mở rộng số lượng” sang “nâng cao chất lượng”. Việc bắt nhịp kịp thời với các xu hướng công nghệ mới sẽ quyết định năng lực cạnh tranh của nguồn nhân lực và khả năng hội nhập của thương mại điện tử Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Nguyễn Sơn