TP.HCM dự kiến lập vùng phát thải thấp, hạn chế xe xăng dầu từ năm 2027
TP.HCM đang xem xét thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zone - LEZ) tại khu vực trung tâm từ đầu năm 2027, muộn hơn một năm so với kế hoạch ban đầu nhằm ưu tiên triển khai thí điểm chuyển đổi xanh tại Côn Đảo và Cần Giờ.
Theo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đang được nghiên cứu, LEZ sẽ áp dụng tại khu vực có mật độ dân cư và phương tiện cao nhất của TP.HCM. Phạm vi dự kiến bao gồm các quận cũ: 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú và Phú Nhuận; được xác định bởi 15 cây cầu và 17 trục đường chính làm ranh giới kiểm soát.
Khu vực dự kiến thiết lập LEZ hiện có hơn 3,2 triệu dân, phát sinh khoảng 9,2 triệu lượt di chuyển mỗi ngày. Các kết quả quan trắc cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5, cùng các khí NO₂ và SO₂ tại đây cao hơn đáng kể so với nhiều khu vực khác của thành phố, đặc biệt tại các quận 1, 3 và 5.
Khi LEZ được triển khai, ôtô không đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 4 sẽ phải nộp phí khi đi vào khu vực trung tâm, ngoại trừ các phương tiện đặc thù như xe cứu thương, cứu hỏa, phương tiện phục vụ quốc phòng - an ninh và tang lễ.
Đối với xe máy, TP.HCM dự kiến bắt đầu kiểm định khí thải từ ngày 1/7/2027 để làm căn cứ phân loại mức phát thải. Từ tháng 9/2027, xe máy không đạt tiêu chuẩn Euro 2 sẽ bị cấm vào vùng LEZ trong hai khung giờ cao điểm (6 - 9h và 16 - 19h).
Theo lộ trình tiếp theo, đến năm 2028, toàn bộ xe máy chạy xăng, dầu sẽ bị cấm lưu thông trong vùng LEZ, trừ phương tiện của người khuyết tật. Cùng thời điểm, ôtô không đạt tiêu chuẩn Euro 4 cũng bị hạn chế vào khu vực trung tâm trong giờ cao điểm, ngoại trừ các phương tiện thuộc diện đặc biệt.
Đến năm 2030, thành phố dự kiến mở rộng vùng phát thải thấp ra khu vực vành đai 1, bao gồm các trục đường lớn như Phạm Văn Đồng, Kha Vạn Cân, khu vực quanh sân bay Tân Sơn Nhất, Cách Mạng Tháng Tám, Âu Cơ, Lũy Ban Bích, Kinh Dương Vương và Võ Văn Kiệt. Các biện pháp kiểm soát khí thải sẽ được áp dụng theo lộ trình siết chặt dần.
Để bảo đảm thực thi, TP.HCM dự kiến lắp đặt hệ thống camera nhận dạng biển số tự động tại các cửa ngõ ra vào LEZ, tích hợp dữ liệu đăng ký phương tiện và kết quả kiểm định khí thải. Trong tháng đầu triển khai, cơ quan chức năng sẽ nhắc nhở; từ tháng thứ hai trở đi sẽ xử phạt các trường hợp vi phạm.
Song song với các biện pháp hạn chế, đề án đề xuất nhiều chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang phương tiện xanh. Cá nhân và hộ gia đình được hỗ trợ một phần chi phí mua xe mới, miễn hoặc giảm các khoản phí ban đầu như lệ phí trước bạ, đăng ký, kiểm định lần đầu và phí bảo trì đường bộ. Riêng tại Côn Đảo và Cần Giờ, hộ chính sách và hộ nghèo được đề xuất hỗ trợ 100% chi phí mua xe trong hạn mức; hộ cận nghèo được hỗ trợ 70%.
TP.HCM cũng khuyến khích chuyển đổi xe điện đối với tài xế xe máy công nghệ (hỗ trợ tối đa 5 triệu đồng/xe, miễn các loại phí ban đầu đến hết năm 2028), đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp taxi, xe hợp đồng, xe khách và xe tải theo lộ trình. Thành phố tiếp tục phát triển hạ tầng giao thông xanh, mở rộng mạng lưới xe buýt điện và ưu đãi đầu tư trạm sạc.
Theo ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, các nội dung nêu trên thuộc giai đoạn hai của Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông, nằm trong lộ trình chuyển đổi xanh cấp quốc gia. Việc ưu tiên triển khai tại Côn Đảo và Cần Giờ nhằm đánh giá hiệu quả giải pháp trước khi áp dụng rộng tại khu trung tâm.
Hiện TP.HCM có hơn 14 triệu dân, trên một triệu ôtô và hơn 10 triệu xe máy, chưa kể lượng lớn phương tiện vãng lai - cao nhất cả nước. Giao thông đường bộ đóng góp tới 88% lượng bụi mịn phát thải từ hoạt động giao thông. Thành phố kỳ vọng, khi triển khai đồng bộ LEZ cùng các chính sách hỗ trợ, vừa cải thiện chất lượng không khí, vừa giảm áp lực ùn tắc tại khu vực trung tâm thông qua việc hạn chế xe cá nhân phát thải cao.