Áo dài - Từ di sản văn hóa đến nguồn lực của kinh tế sáng tạo đô thị

*Thưa bà, trong bức tranh TP.HCM hướng đến trở thành trung tâm kinh tế - sáng tạo của khu vực, bà nhìn nhận áo dài đang ở vị trí nào?

- Nếu chỉ nhìn áo dài như một biểu tượng văn hóa hoặc một sản phẩm du lịch đơn lẻ, chúng ta sẽ tự giới hạn tiềm năng của nó. Tôi cho rằng áo dài hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân của một ngành công nghiệp sáng tạo, nếu được đặt trong hệ sinh thái đúng gồm thiết kế, sản xuất, trải nghiệm và truyền thông.

Ở nhiều thành phố sáng tạo trên thế giới, trang phục truyền thống không đứng bên lề phát triển, mà được tái định vị như một phần của kinh tế đô thị. Áo dài cũng cần được nhìn nhận theo cách đó: vừa mang giá trị biểu tượng, vừa có khả năng tạo ra việc làm, doanh thu và hình ảnh cho Thành phố.

*Đâu là bước chuyển quan trọng nhất để áo dài đóng góp thực chất vào tăng trưởng kinh tế, thưa bà?

- Bước chuyển quan trọng nhất là chuyển từ tư duy tôn vinh sang tư duy xây dựng chuỗi giá trị. Tôn vinh là cần thiết, nhưng nếu chỉ dừng lại ở lễ hội, trình diễn hay các hoạt động mang tính biểu tượng thì áo dài khó tạo ra giá trị kinh tế bền vững. Áo dài không nên bị đóng khung trong hình ảnh hoài cổ. Nó cần được tiếp cận như một ngôn ngữ thiết kế sống, phản ánh nhịp sống hiện đại, sự cởi mở và giao thoa văn hóa của đô thị.

Chuỗi giá trị của áo dài phải bao gồm tiêu chuẩn hóa, thương mại hóa có kiểm soát, đào tạo nghề, phát triển doanh nghiệp sáng tạo và kết nối thị trường. Khi đó, áo dài không chỉ tạo ra sản phẩm, mà còn tạo việc làm cho nghệ nhân, nhà thiết kế, thợ may, người làm dịch vụ, du lịch và truyền thông.

Một chiếc áo dài có thể kể câu chuyện về TP.HCM hôm nay: năng động, đa dạng, sáng tạo, nhưng vẫn tôn trọng căn cốt văn hóa. Khi được thiết kế và kể chuyện đúng cách, áo dài không đối lập với hiện đại, mà song hành cùng hiện đại.

*Nhiều thành phố châu Á đã thành công khi gắn trang phục truyền thống với du lịch. Theo bà, TP.HCM đang thiếu điều gì?

- TP.HCM vẫn thiếu những sản phẩm trải nghiệm hoàn chỉnh. Du khách hiện nay không chỉ muốn “xem” áo dài, mà muốn được chạm vào, được hiểu, được tham gia và mang về một ký ức văn hóa.

Một trải nghiệm áo dài đúng nghĩa có thể bao gồm không gian thiết kế, may đo, trình diễn, kể chuyện, gắn với lịch sử đô thị, ẩm thực, kiến trúc và con người TP.HCM. Khi đó, áo dài không chỉ là trang phục, mà là một hành trình trải nghiệm văn hóa. Áo dài cần xuất hiện trong đời sống thường nhật, không chỉ trong lễ hội hay sự kiện. Công sở, phố đi bộ, không gian văn hóa - sáng tạo, thậm chí các hoạt động dịch vụ - du lịch đều có thể là nơi áo dài “sống”.

Khi áo dài trở thành một lựa chọn tự nhiên trong đời sống đô thị, chứ không phải một nghĩa vụ mang tính hình thức, nó mới thực sự có sức sống lâu dài.

*Trong phát triển công nghiệp văn hóa TP.HCM, áo dài nên được tổ chức và phát huy theo mô hình nào để tạo giá trị bền vững? Và Hiệp hội đóng vai trò gì trong quá trình đó?

- Tôi cho rằng áo dài có thể là mũi nhọn tích hợp, nơi các khâu thiết kế, thủ công, trình diễn, trải nghiệm và truyền thông được kết nối trong một chuỗi giá trị thống nhất. Thay vì tách rời từng khâu, cần nhìn áo dài như một hệ sinh thái, nơi mỗi mắt xích đều góp phần tạo nên giá trị tổng thể cho Thành phố.

Hiệp hội đang nỗ lực đóng vai trò nền tảng kết nối, thiết lập chuẩn mực, thúc đẩy đối thoại và hợp tác giữa nhà thiết kế, nghệ nhân, doanh nghiệp và các không gian sáng tạo. Một hệ sinh thái chỉ bền vững khi các chủ thể cùng nhìn về một hướng và tôn trọng vai trò của nhau. Bên cạnh đó, với những người trẻ, Hiệp hội hiểu rằng họ chỉ gắn bó với áo dài khi họ được đồng sáng tạo, chứ không phải tiếp nhận di sản theo cách một chiều. Chúng tôi khuyến khích các dự án thiết kế mới, các không gian thử nghiệm, nơi người trẻ có thể đặt câu hỏi, thử nghiệm và làm mới áo dài theo ngôn ngữ của thế hệ mình, nhưng vẫn tôn trọng giá trị cốt lõi.

“

Áo dài có thể trở thành một “ngôn ngữ mềm” của ngoại giao văn hóa. Thông qua áo dài, TP.HCM có thể kể câu chuyện về một thành phố sáng tạo, tôn trọng bản sắc và sẵn sàng hội nhập. Đó là cách quảng bá hình ảnh bền vững và tinh tế, không cần quá ồn ào nhưng có chiều sâu.

Bà Anna Hạnh Lê

*Bà mong muốn áo dài sẽ được nhắc đến như thế nào khi nói về TP.HCM?

- Tôi mong áo dài được nhìn nhận đồng thời là di sản sống, ngành kinh tế sáng tạo và biểu tượng văn hóa đô thị. Ba yếu tố này không tách rời nhau. Khi áo dài được đặt đúng vị trí trong chiến lược phát triển, nó không chỉ được gìn giữ, mà còn tiếp tục tạo ra giá trị mới cho TP.HCM - một thành phố sáng tạo, đa dạng và giàu bản sắc.

*Xin cám ơn bà!

Vân Khánh