Dọn dẹp “não bộ” giúp lãnh đạo vững vàng và mạnh mẽ

Khi não bộ bị “quá tải thông tin”

Theo các chuyên gia nhận thức, não người có giới hạn rõ ràng về khả năng xử lý thông tin tại một thời điểm, cái gọi là “tải nhận thức”. Khi lượng thông tin vượt quá ngưỡng này, não không kịp phân loại, tổng hợp, xử lý. Hậu quả là suy giảm khả năng tập trung, giảm trí nhớ ngắn hạn và mất khả năng ra quyết định rõ ràng.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí khoa học Revista de Psicodidáctica (Elsevier, 2025) cho thấy: quá tải thông tin và quá tải từ mạng xã hội trực tiếp gây ra “mệt mỏi tinh thần” và “suy giảm nhận thức”, từ đó làm giảm hiệu suất và khả năng xử lý thông tin. Nghiên cứu kết luận rằng khi não phải tiếp nhận lượng thông tin vượt ngưỡng, chức năng nhận thức bị “kiệt quệ”, dẫn đến giảm tập trung, giảm trí nhớ và suy giảm chất lượng ra quyết định.

Điều đáng nói là “tải nhận thức” không chỉ đến từ công việc, mà từ cả các thông báo liên tục, tin nhắn, mạng xã hội, tin tức “giật gân”, và vô số nội dung không liên quan đến mục tiêu lãnh đạo, nhưng vẫn tiêu tốn năng lượng tinh thần.

Làm nhiều không đồng nghĩa với sáng suốt

Thói quen “đa nhiệm” tưởng hiệu quả thật ra lại là cái bẫy. Khi bạn liên tục chuyển đổi giữa các nhiệm vụ, não buộc phải đổi trạng thái liên tục, tiêu tốn năng lượng rất lớn. Mỗi lần chuyển trạng thái có thể làm giảm đến 40% năng suất so với khi tập trung một việc.

Càng đảo lộn, não càng mệt; khả năng tư duy sâu, ra quyết định, sáng tạo, ghi nhớ đều giảm rõ rệt. Đây không phải vấn đề cá tính, mà là cơ chế sinh học tự nhiên. Năng lượng tinh thần không phải vô hạn: nếu tiêu hao vào những điều không cần thiết, sẽ không còn dành cho những quyết định chiến lược quan trọng.

Nhiều lãnh đạo giỏi rơi vào trạng thái “kiệt quệ tinh thần”, dẫn đến bốc đồng, nóng nảy, mất kiên nhẫn, hoặc ra quyết định cảm tính. Điều này nguy hiểm hơn việc thiếu thông tin, bởi nó trực tiếp ảnh hưởng đến tổ chức.

“Rác tinh thần” - kẻ thù của lãnh đạo tỉnh táo

Thuật ngữ “thối não” mô tả trạng thái não suy giảm nhận thức do tiếp xúc quá mức với thông tin hỗn tạp. Hậu quả là giảm khả năng tập trung, giảm độ sâu suy nghĩ, lo âu và quan trọng nhất là làm suy giảm năng lực tư duy lãnh đạo.

Điều nguy hiểm nhất không phải lượng thông tin, mà là việc chúng chen lấn để giành chỗ trong tâm trí, làm che khuất những điều lãnh đạo thực sự cần nhìn thấy. Khi não bị lấp đầy bởi lo lắng, phân tâm và tiếng ồn, khả năng phân biệt “điều quan trọng nhất” sẽ bị suy giảm.

Và rồi, lãnh đạo dễ bị cuốn vào việc phải xử lý liên tục những “chuyện ngay trước mắt”, nhưng lại không còn đủ năng lượng tinh thần cho những vấn đề dài hạn.

Dọn dẹp tinh thần

Lãnh đạo giỏi không chỉ là người quản lý tốt, mà là người biết quản lý nhận thức của chính mình. Đây là kỹ năng nền tảng của lãnh đạo bản thân (self-leadership) - năng lực mà bất kỳ nhà lãnh đạo nào cũng cần nâng cấp.

Điều quan trọng không phải “tạo thêm thời gian”, mà là “giải phóng tâm trí”. Khi tâm trí được giải phóng, cảm xúc nhẹ hơn, đầu óc sáng hơn, năng lực phân tích và sáng tạo tăng lên.

Ba bước tối thiểu để làm chủ não bộ

- Giải độc kỹ thuật số: Giới hạn tiếp xúc thông tin hỗn tạp; ngắt chuỗi thông báo liên tục.

- Tạm dừng có ý thức: Cho bộ não “thở”. Khoảng dừng tạo ra sự sáng suốt.

- Viết để dọn suy nghĩ: Ghi lại những băn khoăn, thông tin dư, lo lắng không cần thiết.

Những hành động dù rất nhỏ như thế nhưng hoàn toàn có thể giúp phục hồi đáng kể năng lực nhận thức nếu được duy trì đều đặn.

Tâm trí lãnh đạo nhẹ nhàng - Tổ chức vững mạnh

Một nhà lãnh đạo với tâm trí nhẹ, suy nghĩ sáng rõ sẽ truyền năng lượng tích cực, rõ ràng cho toàn đội ngũ. Ngược lại, người lãnh đạo bận rộn nhưng rối bời bên trong sẽ khiến tổ chức dao động, thiếu nhất quán, và dễ mất phương hướng.

Tâm trí sạch giúp lãnh đạo ra quyết định sắc sảo. Tâm trí sáng giúp lãnh đạo vững vàng và mạnh mẽ. Đó không chỉ là phương châm sống cân bằng và chánh niệm mà là chiến lược lãnh đạo nội lực. Một nhà lãnh đạo nhẹ bên trong tạo ra một tổ chức linh hoạt bên ngoài. Khi bên trong đủ vững, biến động bên ngoài không còn đe dọa.

Việc dọn dẹp tâm trí đòi hỏi kỷ luật, đặc biệt là trong bối cảnh áp lực và biến động liên tục. Nhưng đây chính là nền tảng để lãnh đạo giữ được sự bình tĩnh, sáng suốt và tránh những quyết định cảm tính.

Trong một thế giới mà thông tin lấn át, tốc độ có thể trở thành ảo giác thì sáng suốt mới là vũ khí thật sự. Lãnh đạo cần đặt trọng tâm vào việc “giữ cho đầu óc sạch”, để có thể nhìn sâu hơn, nghĩ xa hơn, và quyết đoán hơn.

Hãy để não bộ trở thành sợi dây neo chứ không phải cơn sóng cuốn đi.

TS. Quách Tuấn Khanh