Thúc đẩy hợp tác Việt Nam - Nhật Bản phát triển vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long
Sáng 12/12, tại TP. Cần Thơ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam phối hợp với Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản tổ chức hội nghị trực tiếp kết hợp trực tuyến xúc tiến đầu tư FDI vào lĩnh vực nông nghiệp, với chủ đề thúc đẩy hợp tác công nghệ và đầu tư phát triển vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
Hội nghị quy tụ đông đảo đại diện các bộ, ngành trung ương, chính quyền địa phương vùng ĐBSCL, các tổ chức khoa học - công nghệ, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp hàng đầu của Nhật Bản và Việt Nam. Mục tiêu xuyên suốt là thúc đẩy hợp tác đầu tư, chuyển giao công nghệ và thương mại, qua đó hình thành chuỗi giá trị lúa gạo xanh, hiện đại và có khả năng cạnh tranh toàn cầu.
Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nhấn mạnh Việt Nam mong muốn thu hút mạnh mẽ doanh nghiệp và nhà đầu tư Nhật Bản tham gia vào các lĩnh vực then chốt như: tài chính xanh, tín chỉ carbon, cơ giới hóa nông nghiệp chính xác, công nghệ tiết kiệm nước - phân bón, kinh tế tuần hoàn và xử lý phụ phẩm nông nghiệp.
Theo ông Tuấn, Việt Nam đang thí điểm cơ chế chi trả tín chỉ carbon trong sản xuất lúa - một thị trường mới với tiềm năng doanh thu lớn từ hoạt động giảm phát thải. Việt Nam kỳ vọng các tập đoàn tài chính và công nghệ Nhật Bản sẽ tham gia xây dựng hệ thống đo đếm - báo cáo - thẩm định (MRV) minh bạch, bảo đảm tín chỉ carbon từ lúa gạo Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn giao dịch quốc tế.
Bên cạnh đó, mục tiêu của Đề án 1 triệu ha lúa là giảm 20% lượng nước tưới và 30% phân bón hóa học. Đây được xem là dư địa lớn để các doanh nghiệp Nhật Bản như Satake, Yanmar, Kubota mở rộng đầu tư dây chuyền máy móc nông nghiệp thông minh, áp dụng kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ (AWD) và cơ giới hóa đồng bộ từ gieo sạ đến thu hoạch. Việt Nam cũng mời gọi các nhà đầu tư như Chitose, Kanadevia tham gia phát triển nhà máy sản xuất biochar và phân bón hữu cơ từ rơm rạ, hoàn thiện chu trình sản xuất khép kín và giảm phát thải methane.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến cuối năm 2026, Việt Nam đặt mục tiêu hình thành từ 350.000 - 400.000 ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Các mô hình công nghệ tiên tiến của Nhật Bản sẽ được ưu tiên triển khai thí điểm ngay trong vụ Đông Xuân 2025 - 2026 tại các vùng nguyên liệu trọng điểm của Đề án 1 triệu ha lúa.
Sau giai đoạn thí điểm, Bộ cùng các địa phương sẽ hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế khuyến khích và chính sách hỗ trợ để thu hút đầu tư quy mô lớn, từng bước nhân rộng mô hình trên toàn vùng ĐBSCL.
Đề án 1 triệu ha lúa được ví như cuộc cách mạng nông nghiệp lần thứ ba của Việt Nam, với mục tiêu tổ chức lại sản xuất theo hướng hiện đại và bền vững. Đề án hướng tới giảm phát thải khí nhà kính từ 15 - 20%, tăng thu nhập cho nông dân từ 10 - 15%, giảm thất thoát sau thu hoạch xuống dưới 10%, đồng thời hình thành thương hiệu “gạo xanh - gạo phát thải thấp” gắn với chuỗi giá trị toàn cầu.
Theo ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, sau hai năm triển khai thí điểm, Bộ đã ban hành quy trình canh tác lúa giảm phát thải và quy trình MRV. Kết quả bước đầu cho thấy năng suất tăng trung bình hơn 5 tạ/ha, phát thải giảm khoảng 3,7 tấn CO₂e/ha/vụ, đồng thời tiết kiệm đáng kể nước tưới và vật tư đầu vào. Đến nay, hơn 354.800 ha tại 6 tỉnh, thành đã áp dụng quy trình canh tác bền vững, với sự tham gia của hàng trăm hợp tác xã và doanh nghiệp trong chuỗi gạo xanh.
Đại diện các địa phương và doanh nghiệp Việt Nam tại hội nghị cũng đề xuất Nhật Bản mở rộng hợp tác trong đào tạo nguồn nhân lực MRV, đầu tư công nghệ thu gom - nén rơm phục vụ điện sinh khối, phát triển hạ tầng quản lý nước, xây dựng nhà máy chế biến lúa gạo và cung ứng máy móc phục vụ các tiêu chí giảm phát thải.
Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Trần Chí Hùng khẳng định, sự đồng hành của Chính phủ Nhật Bản, JICA và cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản sẽ tạo động lực quan trọng giúp ĐBSCL chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng xanh, thông minh và bền vững.
Về phía Nhật Bản, ông Hagiwara Hideki - Phó Cục trưởng Văn phòng Bộ trưởng phụ trách môi trường, xuất khẩu và quan hệ quốc tế (Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản), cam kết sẽ hỗ trợ tối đa cho các hoạt động hợp tác trong Chương trình 1 triệu ha lúa. Ông cho rằng hội nghị là cơ hội thiết thực để doanh nghiệp Nhật Bản nắm bắt nhu cầu thực tiễn của Việt Nam và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị lúa gạo phát thải thấp.
Hiện Nhật Bản là nhà tài trợ ODA lớn nhất, nhà đầu tư lớn thứ ba và đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam. Trong lĩnh vực nông nghiệp, hợp tác chiến lược Việt Nam - Nhật Bản đã được đặt nền móng từ năm 2016 và tiếp tục được củng cố bằng tầm nhìn hợp tác giai đoạn 2026 - 2030, trong đó nhấn mạnh vai trò của công nghệ, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực và phát triển nông nghiệp xanh phục vụ thị trường toàn cầu.