Robotaxi: Tăng tốc nhưng khó lời
Cuộc đua phát triển dịch vụ taxi không người lái, tức robotaxi, đang tăng tốc với sự dẫn dắt của các doanh nghiệp (DN) đến từ Mỹ và Trung Quốc.
Cuộc đua robotaxi
Ở Mỹ, số lượng thành phố có robotaxi đang tăng lên nhanh chóng. Trong đó, Waymo - công ty con của Alphabet, hiện triển khai dịch vụ robotaxi tại 5 khu vực là Atlanta, Austin, Los Angeles, Phoenix, Vịnh San Francisco và có kế hoạch tăng gấp đôi con số này vào năm tới. Theo nhà cung cấp dữ liệu Sensor Tower, Waymo đã vượt mốc 1 triệu người dùng hoạt động hằng tháng vào tháng 4 năm nay, tăng hơn 10 lần trong 2 năm.
Tesla từ tháng 6/2025 cũng đã triển khai dịch vụ robotaxi cơ bản tại Austin và đã mở rộng đến San Francisco. Zoox - công ty con của Amazon, cung cấp dịch vụ ở Las Vegas và vừa ra mắt tại một số khu vực thuộc San Francisco. Waymo, Tesla hay Zoox không phải đối tượng duy nhất bị thu hút, mà nhiều DN khác cũng đang tìm kiếm cơ hội trong lĩnh vực này, từ Uber, Mercedes-Benz, Volkswagen, cho đến NVIDIA, khiến cuộc đua robotaxi tăng tốc.
Tất cả đều đang đặt cược rằng thị trường công nghệ cho robotaxi sẽ vô cùng lớn, và điều này không hoàn toàn vô lý khi người Mỹ hiện chi khoảng 50 tỷ USD/năm cho dịch vụ đặt xe. Bên cạnh đó, phải kể đến cả tiềm năng bán phần mềm tự lái cho những nhà sản xuất ô tô và các loại xe khác, như xe tải đường dài và xe tải giao hàng. Theo CEO của Uber Dara Khosrowshahi, giá trị của thị trường công nghệ robotaxi có thể đạt 1.000 tỷ USD hoặc hơn chỉ riêng tại Mỹ.
Còn ở Trung Quốc, DN lớn nhất ngành là Apollo Go đã triển khai hơn 1.000 robotaxi và kỳ vọng có 20.000 robotaxi hoạt động trên toàn cầu vào năm 2027. Nhiều DN nhỏ khác cũng đang nhanh chóng vào cuộc: Pony.ai và WeRide đã ra mắt dịch vụ tại lần lượt 4 và 3 thành phố. CaoCao Mobility - bộ phận gọi xe của nhà sản xuất ô tô Geely, đã thử nghiệm riêng tại 2 nơi. Ngoài ra, một hệ sinh thái rộng hơn cũng đang hình thành: startup phần mềm tự động Momenta đang phát triển robotaxi với SAIC - một nhà sản xuất ô tô nhà nước, trong khi nhà sản xuất xe điện Xpeng gần đây tuyên bố sẽ bắt đầu sản xuất robotaxi chuyên dụng vào năm tới.
Theo ngân hàng HSBC, ngành công nghiệp robotaxi Trung Quốc đang "trên điểm bùng nổ thương mại". Goldman Sachs dự báo doanh thu có thể tăng từ hơn 50 triệu USD năm nay lên gần 50 tỷ USD năm 2035, và đến lúc đó, robotaxi sẽ chiếm 25% tổng số xe được đặt ở Trung Quốc.
Mở rộng nhưng chưa có lời
Đối với robotaxi, việc xây dựng niềm tin rằng xe không người lái vẫn an toàn là vô cùng quan trọng. Tốc độ triển khai ở từng thành phố của Waymo cho thấy họ ngày càng tự tin vào sự an toàn của dịch vụ, song việc biến nó thành một DN có lời lại là việc khác. Vì tiền cho tài xế chiếm 50-70% chi phí của dịch vụ gọi xe truyền thống như Uber, nên việc bỏ yếu tố con người dường như là cách nhanh chóng để hạ giá dịch vụ hiện tại. Nhưng sự thật là tất cả dịch vụ robotaxi đều đang lỗ, gồm cả Waymo.
Một phần lý do là vì xe chạy tự động của Waymo tốn rất nhiều chi phí: Chúng được trang bị các tính năng an toàn đắt đỏ và được đào tạo trên chip AI đắt tiền. Không giống Uber, vốn phụ thuộc vào tài xế đồng thời là chủ xe, DN điều hành robotaxi phải tự trang trải chi phí mua sắm và quản lý xe, gồm vệ sinh, nhiên liệu, bảo trì, bến bãi, và cả người giám sát để theo dõi trong trường hợp có sự cố. Kết quả, chi phí vận hành xe không người lái vào khoảng 7-9 USD/dặm, so với 2-3 USD/dặm của dịch vụ gọi xe truyền thống và 1 USD/dặm của xe cá nhân, theo ước tính từ công ty tư vấn BCG.
Hơn nữa, phần cứng rẻ hơn sẽ góp phần vào việc giảm giá. Ước tính, chi phí cho thế hệ robotaxi hiện tại của Waymo khoảng 130.000-200.000 USD/xe và việc sử dụng mẫu xe thể thao Jaguar I - Pace làm khởi điểm đương nhiên không giúp giảm chi phí. Tháng này, DN đã thử nghiệm mẫu Hyundai IONIQ 5 khiêm tốn hơn, được trang bị công nghệ tự lái thế hệ mới, yêu cầu ít cảm biến hơn. Chi phí cho các cảm biến cũng đang giảm: các LiDAR (công nghệ cảm biến từ xa sử dụng tia laser) do Mỹ sản xuất trước đây có giá khoảng 100.000 USD giờ chỉ còn hơn 1.000 USD một chút.
Ngược lại, xe tự động của Trung Quốc tương đối rẻ và chưa kể đến sự hậu thuẫn mạnh mẽ của nhà nước. Theo HSBC, mức giá trung bình cho robotaxi Trung Quốc là 40.000 USD. Mẫu RT 6 của Baidu, sản xuất với sự hợp tác của Jiangling - một nhà sản xuất ô tô nhà nước khác, có giá chỉ 35.000 USD. Ô tô và công nghệ ngoại vi cần thiết để vận hành xe cũng rẻ hơn ở Trung Quốc. Thị trường nội địa lớn và cạnh tranh khốc liệt nhìn chung đã đẩy giá xe xuống, trong khi sự sẵn có của hệ thống tự lái cơ bản trên cả những chiếc xe giá rẻ mang lại quy mô và giảm giá các cảm biến cần thiết cho xe tự lái, như LiDAR tạo ra mô hình 3D của khu vực xung quanh xe. Hiện, 4 DN Trung Quốc kiểm soát khoảng 90% thị trường LiDAR toàn cầu.
Tuy nhiên, ngay cả với những phương tiện rẻ hơn, DN robotaxi Trung Quốc vẫn chưa có lãi. Lương của tài xế taxi Trung Quốc thấp, giá cước cũng vậy. Apollo Go từng tuyên bố hòa vốn vào cuối năm 2024 và có lãi trong năm nay, nhưng kể từ đó đã im lặng về vấn đề này. WeRide và Pony.ai phải mất vài năm nữa mới có lãi. Giá cổ phiếu lao dốc của cả hai sau khi niêm yết tại Hồng Kông gần đây cho thấy nhà đầu tư không kỳ vọng họ sớm tạo ra dòng tiền. Goldman Sachs dự báo ngành robotaxi Trung Quốc sẽ hòa vốn về lợi nhuận hoạt động tại các thành phố lớn nhất năm 2032, nhưng sẽ tiếp tục lỗ ở các thành phố nhỏ hơn.
Ngoài ra, tính kinh tế của robotaxi cũng có thể được cải thiện theo những cách khác. Để duy trì mức độ sử dụng cao, phương pháp của Waymo là triển khai một lượng taxi tương đối nhỏ ở một số thị trường, thay vì cố gắng bão hòa một thị trường cụ thể, dù chiến thuật này có những hạn chế rõ ràng. Thay vì quản lý tất cả xe, Waymo đang bắt đầu liên minh với các nhà điều hành đội xe để hỗ trợ xử lý hoạt động hằng ngày.
“Việc cắt giảm chi phí đến nay vẫn chưa phải ưu tiên của DN robotaxi. Họ thậm chí còn chưa chạm đến bề nổi, vì nhiệm vụ số một là đảm bảo hoạt động an toàn", công ty tư vấn McKinsey nhận xét, và ước tính sẽ mất 10 năm để giảm chi phí xuống dưới 2 USD/dặm.