Khơi thông vướng mắc trong hoàn thuế GTGT
Sáng 8/12, Quốc hội đã nghe Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT), trong đó trọng tâm là xử lý các điểm nghẽn phát sinh trong hoàn thuế GTGT, đồng thời hỗ trợ phục hồi sản xuất, kinh doanh, nhất là khu vực nông nghiệp sau thiên tai, bão lũ.
Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc sửa đổi Luật Thuế GTGT lần này được xác định là cấp bách và cần thiết. Thực tiễn triển khai cho thấy nhiều quy định hiện hành đã bộc lộ vướng mắc, gây khó khăn cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến dòng tiền và tiến độ sản xuất, trong khi mục tiêu hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế đang đặt ra yêu cầu rất cấp thiết.
Theo Chính phủ, sau khi Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, nhiều hiệp hội và doanh nghiệp đã phản ánh những bất cập trong chính sách thuế GTGT, tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế. Trên cơ sở đó, việc sửa đổi Luật được thực hiện theo tinh thần Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị và quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, cho phép xử lý ngay các vấn đề cấp bách tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra.
Dự thảo Luật sửa đổi tập trung vào ba nhóm chính sách nhằm giải quyết các bất cập trọng yếu trong thực tiễn.
Thứ nhất, đưa sản phẩm nông nghiệp vào diện không phải tính thuế GTGT nhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào. Theo đó, doanh nghiệp, hợp tác xã mua bán các sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường cho tổ chức kinh tế khác sẽ không phải tính thuế GTGT, đồng thời được khấu trừ toàn bộ thuế đầu vào. Quy định này đã được áp dụng ổn định trong nhiều năm, không làm giảm thu ngân sách, nhưng góp phần giảm đáng kể thủ tục hành chính và chi phí cho doanh nghiệp, đặc biệt trong hoạt động xuất khẩu.
Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp đang phải ứng trước một lượng vốn rất lớn để nộp thuế GTGT đầu vào trong thời gian chờ hoàn thuế. Riêng ngành cà phê phải ứng khoảng 5.000 tỷ đồng, ngành lương thực khoảng 2.016 tỷ đồng và ngành hồ tiêu, cây gia vị khoảng 2.162 tỷ đồng. Trong khi đó, các tổ chức tín dụng không giải ngân phần vốn ứng thuế này khi cho vay, gây áp lực lớn lên dòng tiền và khả năng mở rộng sản xuất.
Thứ hai, bảo đảm sự đồng bộ trong chính sách thuế đối với thức ăn chăn nuôi. Chính phủ đề xuất lược bỏ quy định áp dụng thuế GTGT đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản dùng làm thức ăn chăn nuôi, nhằm thống nhất với pháp luật chuyên ngành. Việc điều chỉnh này sẽ khắc phục tình trạng bất bình đẳng giữa thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế và sản phẩm trong nước phải gánh thuế GTGT đầu vào 5%, qua đó góp phần giảm chi phí đầu vào, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp trong bối cảnh chịu tác động nặng nề từ thiên tai, mưa lũ.
Thứ ba, lược bỏ điều kiện hoàn thuế “người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai, nộp thuế”. Quy định này được bổ sung nhằm phòng chống gian lận, nhưng trên thực tế lại gây ách tắc trong hoàn thuế, nhất là đối với doanh nghiệp xuất khẩu. Doanh nghiệp mua hàng không có công cụ pháp lý để kiểm soát việc tuân thủ nghĩa vụ thuế của người bán, dẫn đến rủi ro và chậm trễ trong hoàn thuế, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Theo Chính phủ, việc kiểm tra, giám sát hoàn thuế sẽ tiếp tục được thực hiện theo quy định của pháp luật về quản lý thuế. Đáng chú ý, dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi đang trình Quốc hội đã bổ sung nhiều công cụ nhằm tăng cường kiểm soát, hạn chế gian lận và bảo đảm an toàn ngân sách.
Với tính chất cấp bách, Chính phủ đề xuất Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế GTGT có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, qua đó kịp thời hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là khu vực nông nghiệp và xuất khẩu.
Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, cơ quan thẩm tra thống nhất với mục tiêu tiếp thu ý kiến từ thực tiễn để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân. Tuy nhiên, nhiều ý kiến trong Ủy ban lưu ý rằng Luật Thuế GTGT và các văn bản hướng dẫn mới có hiệu lực chưa lâu, do đó cần đánh giá kỹ lưỡng, phân định rõ nội dung nào cần sửa luật, nội dung nào có thể xử lý bằng các biện pháp tổ chức thực hiện hoặc văn bản dưới luật.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh yêu cầu lường trước các rủi ro, gian lận và khoảng trống pháp lý có thể phát sinh trong quá trình hoàn thuế GTGT; làm rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và biện pháp xử lý trong trường hợp xảy ra gian lận hóa đơn, gây thất thu ngân sách.
Trên cơ sở yêu cầu tháo gỡ khó khăn kịp thời cho doanh nghiệp và bảo đảm tiến trình lập pháp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất trình Quốc hội xem xét dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế GTGT ngay tại Kỳ họp thứ 10.