TP.HCM tìm lời giải nâng cao hiệu quả thiết chế văn hóa trong bối cảnh hành chính mới
Trong bối cảnh TP.HCM triển khai mô hình chính quyền đô thị 2 cấp, việc nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở đang trở thành một trong những yêu cầu cấp thiết. Đây được xem là “hạ tầng tinh thần” của đô thị, giữ vai trò quan trọng trong việc đưa chủ trương, chính sách văn hóa đến gần hơn với người dân.
Ngày 28/11, Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TP.HCM) tổ chức Hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp hoạt động hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở”. Hội thảo tập trung làm rõ những thay đổi, thách thức và giải pháp đặt ra khi TP.HCM vận hành mô hình hành chính mới sau sắp xếp đơn vị.
Phát biểu tại hội thảo, ông Võ Trọng Nam - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cho biết, việc hợp nhất và sắp xếp lại đơn vị hành chính đã tạo ra bước ngoặt lớn trong tổ chức hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở.
Hiện nay, TP.HCM có 38 trung tâm văn hóa - thể thao được chuyển giao từ cấp huyện cũ và hơn 175 trung tâm văn hóa - thể thao, học tập cộng đồng do phường, xã quản lý. Tuy nhiên, mô hình tổ chức chưa đồng bộ, cơ sở vật chất xuống cấp, nguồn nhân lực thiếu và cơ chế tài chính - pháp lý chưa hoàn chỉnh đang là những điểm nghẽn lớn.
Theo ông Võ Trọng Nam, thành phố cần sớm rà soát tổng thể hệ thống, hoàn thiện cơ chế vận hành, xây dựng mô hình quản trị phù hợp để các thiết chế thật sự trở thành trung tâm sinh hoạt văn hóa - thể thao của cộng đồng, thay vì hoạt động mang nặng tính hành chính.
Ở góc độ nghiên cứu, PGS.TS Lưu Văn Quyết - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn nhận định, trong bối cảnh đô thị phát triển nhanh, thiết chế văn hóa cơ sở giữ vai trò kiến tạo bản sắc, nuôi dưỡng đời sống tinh thần và tăng cường gắn kết cộng đồng. Nếu nền tảng này không được củng cố, các chính sách văn hóa khó có thể đi vào thực chất tại cơ sở - nơi tiếp xúc trực tiếp với người dân.
Liên quan đến chiến lược xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND TP.HCM cho biết, thời gian qua thành phố đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong lan tỏa giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ số và đa dạng hóa hình thức sinh hoạt văn hóa. Tuy nhiên, để duy trì hiệu quả lâu dài, cần tiếp tục lấy hệ thống thiết chế cơ sở làm nền tảng triển khai.
Hội thảo thu hút 34 tham luận khoa học, tập trung phân tích 6 nhóm nội dung trọng tâm gồm: hoàn thiện khung lý luận trong bối cảnh hành chính mới; thực trạng hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao tại TP.HCM; vai trò của thiết chế đối với thanh niên và cộng đồng; mô hình quản trị - vận hành; chuyển đổi số trong quản lý; phát triển nguồn nhân lực và kinh nghiệm quốc tế.
Nhiều ý kiến cho rằng cần khẩn trương hoàn thiện cơ sở pháp lý, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý văn hóa - thể thao; xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của phòng văn hóa - xã hội và các trung tâm văn hóa - thể thao; tăng cường vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng cũng như trách nhiệm phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương. Đồng thời, các thiết chế phải được gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa của thành phố.
Đáng chú ý, TS. Huỳnh Văn Sinh - giảng viên Học viện Cán bộ TP.HCM cho biết, hiện có tới 35/38 trung tâm văn hóa - thể thao đang phải phục vụ nhiều phường, xã, dẫn đến tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chức năng. Khoảng 68% cơ sở vật chất và thiết bị đã xuống cấp hoặc hư hỏng, gây lãng phí tài sản công. Ông đề xuất rà soát toàn bộ cơ sở vật chất, tích hợp chức năng hoặc chuyển đổi công năng, đồng thời xây dựng cơ chế phân bổ ngân sách dựa trên hiệu quả hoạt động thực tế.
Bên cạnh đó, PGS.TS Huỳnh Quốc Thắng - giảng viên cao cấp Khoa Văn hóa học (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn) cho rằng thiết chế văn hóa không chỉ là công trình phục vụ cộng đồng mà còn là “công cụ thực thi chính sách văn hóa”. Việc vận hành hiệu quả phụ thuộc vào mô hình quản lý, cơ chế phân quyền rõ ràng và khả năng huy động nguồn lực xã hội. Theo ông, cần thiết kế mô hình quản trị vừa chặt chẽ trong quản lý, vừa linh hoạt để thúc đẩy xã hội hóa, hợp tác công - tư.
Một nội dung được thảo luận sâu là định hướng phát triển hệ thống thiết chế văn hóa tại đặc khu Côn Đảo. Các chuyên gia đề xuất xây dựng cơ chế quản lý đặc thù, kết hợp chặt chẽ giữa bảo tồn di sản và phát triển du lịch bền vững, xem Côn Đảo như một không gian thiêng liêng, vừa mang ý nghĩa lịch sử - tâm linh, vừa là trung tâm giáo dục truyền thống.
Từ những trao đổi tại hội thảo, các chuyên gia nhận định, trong giai đoạn tới, TP.HCM cần mạnh dạn đổi mới mô hình quản trị thiết chế văn hóa, đẩy mạnh chuyển đổi số, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cơ sở và tăng cường sự tham gia của cộng đồng.
Việc tìm lời giải nâng cao hiệu quả thiết chế văn hóa trong bối cảnh hành chính mới không chỉ phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước, mà còn là nền tảng quan trọng để TP.HCM xây dựng một đô thị sáng tạo, nhân văn và phát triển bền vững trong tương lai.