Viết sách, phải bắt đầu từ thói quen tích lũy
Tôi chưa bao giờ tin vào chuyện “một buổi sáng tỉnh dậy và quyết định viết sách”. Với doanh nhân, điều đó lại càng xa vời. Viết sách, theo tôi, phải bắt đầu từ thói quen tích lũy: Ghi lại quan sát, ý tưởng, góc nhìn trong quá trình làm việc. Cứ thế, theo thời gian, lượng tri thức ấy tự nhiên sẽ lớn dần và đến một thời điểm đủ để bật ra thành một dự án thật sự.
Tôi sẵn sàng viết cuốn sách đầu tiên về công nghệ khi ba dấu hiệu xuất hiện cùng lúc. Trước hết là tín hiệu từ thị trường: Người đọc bắt đầu quan tâm đến những góc nhìn mà tác giả theo đuổi và thời điểm phù hợp để những tư tưởng ấy được lan tỏa. Thứ hai, mức độ tích lũy tri thức. Không ai có thể chờ đến khi bản thân “biết đủ 100%”, bởi ngành công nghệ không bao giờ đứng yên. Thậm chí, đôi khi chỉ cần khoảng 70% chất liệu là có thể bắt đầu, bởi quá trình viết sách sẽ giúp phần còn lại hoàn thiện dần. Cuối cùng, cần có một đối tác xuất bản phù hợp, tạo ra sự tin cậy và giúp nội dung được định hình đúng đối tượng độc giả.
Trong bối cảnh công nghệ thay đổi từng ngày, nhiều người thắc mắc vì sao tôi lại chọn sách in mà không làm podcast, làm video… những định dạng nhanh, hợp thời và dễ lan truyền hơn. Nhưng tôi tin vào giá trị truyền thống của việc cầm một cuốn sách, lật từng trang và dành thời gian thật sự để hiểu một vấn đề. Sách kén người đọc hơn nhưng hành trình của nó bền bỉ hơn. Nó không ồn ào rồi biến mất, nó nằm lại trên tủ sách của ai đó và tiếp tục cuộc sống theo cách lặng lẽ mà lâu dài.
Nhiều người hỏi tôi có sợ sách về công nghệ bị lỗi thời không bởi đặc thù của công nghệ là thay đổi từng giờ. Nhưng điều tôi chọn viết không phải là chuyện “Chat GPT mới ra bản gì”, “thuật toán kia thay đổi ra sao”... mà đi vào phần gốc, những nguyên tắc nền tảng, những giá trị bất biến và mối quan hệ giữa con người với công nghệ. Khi nắm được gốc rễ, mọi biến đổi bên ngoài chỉ đóng vai trò như ví dụ minh họa.
Nói thêm về hành trình viết sách, từ hàng trăm ghi chú với những mạch nội dung được hình thành ở các thời điểm khác nhau, việc tạo ra một cuốn sách mạch lạc không hề đơn giản. Giọng văn khác nhau, bối cảnh khác nhau, tâm trạng lúc viết cũng khác nhau. Công việc ở giai đoạn này cực kỳ quan trọng - “xâu chỉ” lại toàn bộ, tạo nhịp điệu hợp lý để độc giả dễ theo dõi.
Chưa kể, với một cuốn sách về công nghệ, ta phải chọn lối kể chuyện không chỉ để làm mềm một chủ đề khô khan, mà vì đó là cách giúp công nghệ trở lại một phần của đời sống. Nếu chỉ dùng ngôn ngữ kỹ thuật, công nghệ sẽ đứng tách biệt với con người. Nhưng khi kể lại bằng những trải nghiệm thật, người đọc nhận ra họ cũng ở trong câu chuyện ấy. Một khái niệm tưởng lạnh lẽo như “bản dạng số” vì thế trở nên gần gũi, dễ cảm.
Lối kể chuyện cũng giúp tác giả giữ cho tri thức có nhịp điệu, không biến cuốn sách thành một giáo trình. Từ một kỷ niệm nhỏ, ta dẫn người đọc đến một nguyên lý lớn, khiến họ vừa học vừa đồng cảm.
Cái khó lớn nhất của viết sách vẫn là thời gian. Doanh nhân lúc nào cũng bận rộn và thường về tới nhà là mệt, chẳng ai đủ năng lượng để tiếp tục suy nghĩ và để viết sách. Vì vậy, việc dành thời gian, khoảng lặng để suy nghĩ và viết sách là thứ xa xỉ. Nhưng nếu không có khoảng lặng đó, không có những cuộc trò chuyện chất lượng, không đọc được những góc nhìn trái chiều từ người khác thì rất khó viết sách.
Theo tôi, muốn viết sách hãy bắt đầu bằng việc tập thói quen ghi chú ngay trên điện thoại. Hãy viết từng đoạn nhỏ, vài dòng cũng được. Sau đó, có thể dùng công nghệ hỗ trợ để đào sâu từng ý, mở rộng thêm các góc nhìn, phản biện lại chính suy nghĩ của mình. Và tốt nhất là có một trợ lý riêng cho dự án này - người hỗ trợ sắp xếp, hệ thống hóa, phân loại để từ những mảnh nhỏ có thể trở thành một khối thống nhất.
Viết sách là công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn nhưng đồng thời là một quá trình khai mở cho chính bản thân. Những gì ban đầu chỉ là ghi chú đã trở thành tri thức, rồi thành cuốn sách.
(*) Nhà sáng lập và CEO, Pencil Group. Hưng Khánh ghi.