Kịch thử nghiệm đi tìm khán giả mới
Trong bối cảnh sân khấu đối diện nhiều thách thức về cạnh tranh khán giả với các loại hình giải trí số, nhiều đơn vị sân khấu xã hội hóa của TP.HCM đang mạnh dạn đổi mới sáng tạo bằng kịch thử nghiệm.
Liên hoan Quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần VI (2025) diễn ra từ ngày 15 đến 30/11 tại bốn địa phương, trong đó có TP.HCM. Đây là kỳ liên hoan có quy mô lớn nhất từ trước đến nay, quy tụ gần 1.000 nghệ sĩ từ gần 30 đơn vị nghệ thuật trong nước và quốc tế, trình diễn 28 vở thử nghiệm. Mục tiêu của Liên hoan là tìm kiếm những cái mới lạ, độc đáo, hấp dẫn trong đề tài, phương thức kể chuyện, dàn dựng, trình diễn... so với sân khấu truyền thống.
TP.HCM tham dự Liên hoan với 5 vở đến của sân khấu xã hội hóa: Ảo quan (5B), Nguyệt hạ (Hồng Vân), Sơn hà (Sen Việt), Hồn thơ ngọc (Nhà hát Thế Giới Trẻ) và Cơn hồng thủy (Chi hội ĐH Sân khấu - Điện ảnh). Mỗi vở mỗi phong cách, màu sắc nhưng cùng tinh thần đổi mới: diễn viên, đặc biệt là diễn viên trẻ được trao cơ hội tiếp cận ngôn ngữ sân khấu phi truyền thống, kết hợp kịch nói, cải lương với múa đương đại, hình thể, âm nhạc điện tử, trình diễn đa phương tiện, ánh sáng LED, tiếng động đa lớp, không gian 3D…vào dàn dựng nhằm tạo ra ngôn ngữ sân khấu mới và hiệu ứng thị/thính giác độc đáo. Các vở không đi theo cốt truyện tuyến tính mà chú trọng trải nghiệm cảm xúc, chuyển từ tư duy “kể chuyện” sang “tạo trải nghiệm”, phù hợp xu hướng sân khấu đương đại thế giới - nơi khán giả được “sống trong câu chuyện”. Chi phí dàn dựng kịch thử nghiệm cao vì yêu cầu công nghệ và thiết kế phức tạp, nhưng các sân khấu xã hội hóa vẫn chấp nhận đầu tư, thể hiện sự dấn thân làm mới đời sống sân khấu TP.HCM.
Nhiều khán giả trẻ tìm đến kịch thử nghiệm không chỉ để giải trí, mà còn trải nghiệm cảm giác “lạ”, suy ngẫm và đối thoại với những vấn đề của đời sống qua góc nhìn nghệ thuật.
Trong giai đoạn 2024-2025, Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM đặt mục tiêu đẩy mạnh đầu tư cho kịch thử nghiệm qua cơ chế đặt hàng, quỹ sáng tác và phát triển tài năng trẻ. Điều đáng mừng là kịch thử nghiệm đang dần trở thành lựa chọn mới của giới trẻ. Trên TikTok, Facebook hay Instagram, hàng loạt clip review vở diễn của Hồng Hạc, 5B... thu hút hàng chục ngàn lượt xem, cho thấy công chúng sẵn sàng mở lòng với cái mới, miễn là câu chuyện được kể bằng ngôn ngữ phù hợp với thời đại. Nhiều khán giả trẻ tìm đến kịch thử nghiệm không chỉ để giải trí, mà còn trải nghiệm cảm giác “lạ”, suy ngẫm và đối thoại với những vấn đề của đời sống qua góc nhìn nghệ thuật. Chính sự chuyển động từ phía khán giả đang tiếp thêm năng lượng cho sân khấu TP.HCM trên hành trình đổi mới, sáng tạo và làm mới mình.
Giới chuyên môn nhìn nhận sự trở lại của kịch thử nghiệm TP.HCM gần đây và tại Liên hoan Quốc tế Sân khấu Thử nghiệm lần VI (2025) là tín hiệu tích cực. Hầu hết các buổi thi diễn đều kín khán phòng, cho thấy sân khấu xã hội hóa làm kịch thử nghiệm không chỉ để “đi thi” mà còn hướng đến khán giả.
Đạo diễn - NSƯT Lê Nguyên Đạt (vở Hồn thơ ngọc) khẳng định: “Làm vở thử nghiệm chính là đi tìm những thế hệ khán giả mới, đặc biệt là khán giả trẻ, nên tác phẩm buộc phải có cái mới. Tư duy người xem bây giờ đã nâng lên, sân khấu phải thỏa mãn điều đó, phải tạo sự tò mò, kích thích, suy nghiệm”. Hướng đạo diễn chọn là đưa Hồn thơ ngọc đến các trường đại học, nơi có lớp khán giả trẻ năng động và sẵn sàng đón nhận thử nghiệm.
NSND Mỹ Uyên của Sân khấu kịch 5B chia sẻ: “Phải chủ động đi tìm khán giả trẻ vì họ là những người dễ chấp nhận thử nghiệm hơn”. Vở nhạc kịch Ảo quan với cấu trúc mới lạ, từ kịch bản, dàn dựng đến âm nhạc và diễn xuất đề cập những vấn đề nóng như giới tính, cô đơn, định kiến xã hội đã có tới 6 suất diễn chật kín không còn chỗ trống. Ê kíp đang kỳ vọng vào những tour diễn ở trường trung học, đại học, công đoàn công ty.
Vở Nguyệt hạ của NSND Hồng Vân cũng đi theo hướng “sống” được bằng khán giả thật, bán vé phục vụ công chúng từ ngày 23 đến 30/11. Giao vai cho diễn viên trẻ, đưa Nguyệt hạ của cố tác giả Lê Duy Hạnh đến gần hơn với khán giả trẻ, Hồng Vân sử dụng thử nghiệm như một ngôn ngữ tinh tế để mở rộng chiều sâu nhân bản của tác phẩm, thay vì phô diễn kỹ thuật. Dàn diễn viên giỏi Anh ngữ thổi vào vở một nhịp thở đương đại, trong khi ánh sáng và âm nhạc trở thành “dòng chảy cảm xúc” dẫn dắt khán giả. Sự hòa trộn giữa hình thể và diễn xuất tâm lý khiến câu chuyện tưởng quen thuộc bỗng trở nên mới mẻ và chạm tới nhiều tầng lớp công chúng hơn.
Để xây dựng thói quen thưởng thức mới, nhiều sân khấu đang tổ chức giao lưu, tọa đàm, workshop nhằm giúp khán giả hiểu đúng về loại hình này. Sân khấu 5B là ví dụ, khi kết hợp trình diễn Ảo quan với các hoạt động tương tác và truyền thông sáng tạo trên nền tảng số. Hậu trường, trailer nghệ thuật, phỏng vấn ê kíp…khiến khán giả cảm thấy gần gũi và tò mò hơn. “Đằng sau một vở diễn thử nghiệm thành công là đội ngũ gần 20 người làm marketing, ứng dụng chất xám của thời 4.0 để “đẩy” vở ra mắt đúng gu, đúng đối tượng. Chất xúc tác tạo lực đẩy bền vững chính là chất lượng thật của tác phẩm”, NSND Mỹ Uyên nhấn mạnh.
Theo ThS Nguyễn Thị Bích Phượng (cựu giảng viên Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh TP.HCM) thì thử nghiệm không phải là phô diễn kỹ thuật: “Múa đẹp, màn hình LED ấn tượng mà không bộc lộ được nội tâm nhân vật thì không còn là thử nghiệm đúng nghĩa. Thành công vẫn phải đến từ chiều sâu nội dung, sáng tạo trong dàn dựng và diễn xuất chạm được đến người xem. Công nghệ chỉ nên là công cụ gia tăng trải nghiệm, nếu lạm dụng sẽ làm mất đi linh hồn của sân khấu”.
Hy vọng khán giả trẻ, đặc biệt là nhóm yêu thích nghệ thuật đương đại sẽ đến với kịch thử nghiệm ngày càng nhiều hơn. Kịch thử nghiệm không chỉ giúp sân khấu TP.HCM tìm thấy bản sắc riêng trong thị trường giải trí cạnh tranh mà còn tạo ra giá trị lâu dài về sáng tạo và phát triển bền vững.