Quốc hội bàn cơ chế kiểm soát chặt hơn hoạt động livestream bán hàng
Nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để quản lý hiệu quả hoạt động livestream bán hàng, trong đó có việc phân loại streamer có tầm ảnh hưởng lớn và kiểm soát chặt các phiên livestream doanh thu cao nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Chiều 13/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử (sửa đổi). Góp ý cho dự thảo, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Tây Ninh) đánh giá dự luật đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của ba chủ thể chính trong hoạt động livestream bán hàng: người bán, người livestream và nền tảng thương mại điện tử.
Tuy nhiên, theo đại biểu, thực tế cho thấy còn nhiều khoảng trống cần được bổ sung. Các vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng, thổi phồng công dụng thực phẩm chức năng, hoặc sử dụng kỹ thuật seeding ảo để thao túng niềm tin người mua cho thấy cần có quy định cụ thể hơn.
Đại biểu chỉ rõ quy định “nghĩa vụ không cung cấp thông tin gian dối” của người livestream trong dự thảo mới mang tính nguyên tắc, chưa có cơ chế tiền kiểm đối với sản phẩm có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe như thực phẩm chức năng và mỹ phẩm. Thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu một năm cũng được cho là chưa đủ để phục vụ xử lý vi phạm hoặc tranh chấp kéo dài.
Bên cạnh đó, trong trường hợp người livestream đưa thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận, hiện chưa có quy định về trách nhiệm liên đới hoặc biện pháp xử lý riêng. Với nền tảng thương mại điện tử, nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung vi phạm mới chỉ mang tính phản ứng, chưa có quy định về kiểm soát thuật toán đề xuất – yếu tố có thể tạo hiệu ứng “đám đông ảo”.
Từ những vấn đề trên, đại biểu Thúy đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với phiên livestream quảng cáo sản phẩm liên quan đến sức khỏe. Người bán hoặc người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng để rà soát có điều kiện. Đại biểu cũng đề xuất kéo dài thời gian lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu lên hai năm, bao gồm bản ghi, bình luận, bằng chứng chốt đơn, nhằm phục vụ điều tra khi cần thiết.
Đánh giá nhu cầu quản lý theo mức độ rủi ro, đại biểu khuyến nghị: “Có thể xem xét phân loại streamer có tầm ảnh hưởng lớn hoặc phiên livestream có doanh thu cao để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn, tương tự mô hình mà một số quốc gia đã triển khai.”
Phát biểu cùng phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho rằng cần tiếp tục rà soát trách nhiệm của từng chủ thể trong hoạt động livestream để bảo đảm quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng. Theo đại biểu, người bán phải chịu trách nhiệm chính về chất lượng và nguồn gốc hàng hóa; còn người livestream chịu trách nhiệm đối với những nội dung họ giới thiệu, khẳng định hoặc quảng cáo.
Đại biểu cũng nhấn mạnh vai trò giới hạn của các tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết và người làm tiếp thị, cho rằng các nhóm này chỉ nên chịu trách nhiệm trong phạm vi hoạt động kỹ thuật và phần nội dung họ kiểm soát được, không thể áp đặt nghĩa vụ vượt quá tính chất công việc.
Về phía nền tảng thương mại điện tử, đại biểu Việt Nga nhận định nền tảng chỉ chịu trách nhiệm khi không thực hiện biện pháp kỹ thuật theo quy định chứ không phải cơ quan tiền kiểm nội dung. “Không thể biến nền tảng thương mại điện tử thành cơ quan thẩm định quảng cáo”, đại biểu nhấn mạnh, cho rằng điều này vừa không phù hợp chức năng, vừa thiếu tính khả thi.