TP.HCM và khát vọng đô thị đổi mới sáng tạo toàn cầu: Ươm tạo doanh nghiệp công nghệ đầu đàn (Bài 3)

Những đầu tàu của nền kinh tế đổi mới

Để hiện thực hóa tầm nhìn hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực, Thành phố không chỉ cần nhiều startup, mà trước hết phải có một số tập đoàn công nghệ đầu đàn đủ tầm dẫn dắt - những doanh nghiệp có năng lực R&D, sở hữu tài sản trí tuệ (IP), hạ tầng công nghệ, dữ liệu lớn và khả năng hợp tác mở với cộng đồng startup, SME và viện nghiên cứu.

Tại TP.HCM, những tín hiệu đầu tiên của các doanh nghiệp công nghệ có tầm dẫn dắt đang dần hình thành. Nổi bật có thể nhắc tới VNG Corporation - khởi đầu từ trò chơi trực tuyến, nay sở hữu hệ sinh thái số khổng lồ gồm Zalo, ZaloPay và VNG Cloud, phục vụ hàng chục triệu người dùng. Với lợi thế nền tảng, dữ liệu và hạ tầng cloud đạt chuẩn quốc tế, VNG đang chuyển mình từ công ty internet sang tập đoàn công nghệ nền tảng, có thể mở cửa cho startup và SME khai thác dữ liệu, API và hệ sinh thái người dùng để thử nghiệm sản phẩm. Hay TMA Solutions với hơn 4.000 kỹ sư và trung tâm R&D tại Khu Công viên phần mềm Quang Trung - là doanh nghiệp phần mềm Việt có năng lực nghiên cứu chuyên sâu về AI, IoT, 5G và HealthTech. TMA đang chuyển từ gia công sang phát triển sản phẩm có sở hữu trí tuệ, hướng tới vai trò trung tâm công nghệ lõi của Thành phố.

Chia sẻ trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh Đổi mới sáng tạo 2025 (VIS 2025) do InnoLab Asia phối hợp cùng Sở Khoa học và Công nghệ và Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn tổ chức, ông Rajas Karandikar - Trưởng Bộ phận Phát triển Dự án mới của Amazon Web Services (AWS) cho rằng, để trở thành doanh nghiệp công nghệ “đầu đàn”, các tập đoàn không thể chỉ dừng lại ở việc làm chủ công nghệ, mà phải có khả năng tạo ra tác động lan tỏa tới cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội. Theo ông, hành trình ấy được định hình bởi ba yếu tố then chốt: Khách hàng, hệ sinh thái và giá trị xã hội.

Thứ nhất, những doanh nghiệp công nghệ dẫn đầu thế giới đều khởi nguồn từ việc thấu hiểu sâu sắc nhu cầu khách hàng và đổi mới không ngừng để phục vụ tốt hơn. Ông lấy ví dụ về Grab bắt đầu chỉ là một ứng dụng gọi xe tại Singapore, nhưng nhờ sự nhạy bén trong việc nắm bắt thói quen di chuyển, nhu cầu thanh toán và sinh hoạt hàng ngày của người dân, Grab đã mở rộng thành siêu ứng dụng - tích hợp thanh toán điện tử, giao đồ ăn, mua sắm và dịch vụ ngân hàng số.

Thứ hai, xây dựng hệ sinh thái đối tác. Theo ông Rajas, các tập đoàn lớn không thể tự mình đổi mới nếu tách rời cộng đồng khởi nghiệp. Doanh nghiệp đầu ngành phải chủ động thiết lập vườn ươm, chương trình tăng tốc và quỹ đầu tư mạo hiểm doanh nghiệp để tìm kiếm và nuôi dưỡng ý tưởng mới.

Thứ ba, một doanh nghiệp công nghệ đầu đàn thực thụ không chỉ mang lại lợi nhuận cho cổ đông, mà còn phải đóng góp cho sự phát triển số và tri thức của đất nước, bao gồm việc chia sẻ công nghệ, đào tạo nhân lực, phổ cập kỹ năng số, và thậm chí xuất khẩu tri thức công nghệ ra thế giới. Thực tế, các tập đoàn công nghệ hàng đầu toàn cầu họ không chỉ phát triển sản phẩm cho thị trường nội địa mà còn đưa năng lực nghiên cứu, sáng tạo, và các chuẩn mực quản trị công nghệ ra tầm quốc tế, qua đó tạo “hiệu ứng lan tỏa” đối với toàn bộ nền kinh tế.

Startup và SME đồng hành, đồng sáng tạo trong hệ sinh thái

Ông Đỗ Mạnh Dũng - Phó Giám đốc kiêm Giám đốc Công nghệ (CTO) Viettel Digital cho rằng để một tập đoàn công nghệ vươn lên hàng doanh nghiệp dẫn đầu, điều cốt lõi không chỉ nằm ở năng lực công nghệ nội tại mà là khả năng mở hệ sinh thái, tạo điều kiện để các doanh nghiệp nhỏ, vừa và startup cùng tham gia, đồng sáng tạo.

Điều này đặc biệt quan trọng khi 97% doanh nghiệp Việt Nam là nhỏ và vừa, trong đó phần lớn tập trung tại siêu đô thị TP.HCM mở rộng - khu vực năng động nhất cả nước về đổi mới sáng tạo. Nếu các tập đoàn công nghệ lớn biết mở chia sẻ hạ tầng, nền tảng dữ liệu, khách hàng và kênh phân phối, họ không chỉ giúp doanh nghiệp nhỏ rút ngắn hành trình phát triển sản phẩm, mà còn thúc đẩy đổi mới theo chiều sâu cho toàn bộ hệ sinh thái Thành phố.

Chẳng hạn, một startup fintech có thể thử nghiệm sản phẩm trên hạ tầng thanh toán của Viettel Money; một doanh nghiệp AI có thể tận dụng nền tảng điện toán đám mây của VNG Cloud; hay các công ty công nghệ giáo dục có thể hợp tác với CT Group trong các dự án đô thị thông minh. Khi những “sếu đầu tàu” này chủ động mở cửa, dòng chảy đổi mới sáng tạo sẽ được lan tỏa, biến TP.HCM trở thành vườn ươm tự nhiên của những ý tưởng công nghệ mới - nơi doanh nghiệp lớn dẫn dắt, doanh nghiệp nhỏ cùng đồng sáng tạo, và cả hệ sinh thái cùng phát triển.

Theo ông Rajas Karandikar có ba hướng hợp tác chủ đạo. Thứ nhất, tham gia chuỗi giá trị của các tập đoàn lớn bằng cách cung cấp sản phẩm, dịch vụ hoặc giải pháp chuyên biệt. Khi SME chứng minh được năng lực đổi mới, chất lượng và tính tuân thủ, họ có thể trở thành đối tác chiến lược thay vì chỉ là nhà cung ứng phụ. Thứ hai, tận dụng nền tảng và hạ tầng sẵn có của các “tech champions” để mở rộng quy mô nhanh hơn. Như hàng trăm nghìn startup toàn cầu đang phát triển trên nền tảng AWS, được hỗ trợ tín dụng điện toán, tư vấn kỹ thuật và huấn luyện chuyên sâu - một mô hình hoàn toàn có thể áp dụng tại TP.HCM với các nền tảng nội địa như VNG Cloud, Viettel Money hay CT Data Hub. Thứ ba, đồng hành trong các chương trình tăng tốc, hackathon và quỹ đầu tư liên kết - mô hình phổ biến tại Nhật Bản, Singapore hay Ấn Độ, giúp startup “đứng trên vai người khổng lồ” để rút ngắn hành trình thương mại hóa.

Ông Đỗ Mạnh Dũng cho biết thêm, các tập đoàn nhà nước như Viettel có thể mở hướng hợp tác mới theo mô hình chia sẻ doanh thu (revenue sharing), thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào quy trình đấu thầu, nhằm tạo cơ hội cho startup công nghệ nội địa thử nghiệm sản phẩm thực tế. Đồng thời, cần khuyến khích hợp tác công - tư (PPP), trong đó Nhà nước có thể góp vốn đến 70% cho các dự án khả thi, cùng với quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia 500 tỷ đồng vừa thành lập - nền tảng tài chính quan trọng để nuôi dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp.

Hưng Khánh