Công trình tri ân - Biểu tượng nhân văn cần minh bạch pháp lý và gắn kết cộng đồng

Về bản chất, công trình tri ân là tài sản công thuộc sở hữu Nhà nước, được hình thành nhằm phục vụ lợi ích cộng đồng.

Do đó, toàn bộ quá trình đầu tư, tài trợ và thi công phải tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật, bao gồm Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch đô thị và Luật Đấu thầu (nếu có sử dụng ngân sách nhà nước).

Trong bối cảnh xã hội hóa nguồn lực, TP.HCM có thể xem xét mô hình “tài trợ có điều kiện minh bạch”. Theo đó, doanh nghiệp có thể tài trợ kinh phí, thiết kế hoặc thi công, nhưng chủ đầu tư và đơn vị tiếp nhận tài sản vẫn phải là cơ quan nhà nước.

Mọi thỏa thuận tài trợ cần được công khai, có điều khoản rõ ràng, tránh để yếu tố thương mại hoặc quảng bá xen lẫn trong không gian tưởng niệm. Minh bạch chính là yếu tố quyết định giúp công trình không chỉ “đúng luật” mà còn được nhân dân tin tưởng, đồng hành và tự hào.

Một công trình tri ân chỉ thật sự có ý nghĩa khi được xây dựng trên nền tảng đồng thuận của cộng đồng. Việc lấy ý kiến người dân cần được thực hiện thực chất, tránh hình thức. Thành phố nên tổ chức thi tuyển công khai phương án thiết kế, trưng bày mô hình tại các địa điểm văn hóa, đồng thời mở cổng góp ý trực tuyến để người dân dễ dàng tham gia đóng góp ý kiến.

Mỗi góp ý, dù nhỏ, đều thể hiện tình cảm và kỳ vọng của người dân. Khi người dân được lắng nghe và thấy ý kiến của mình được tiếp thu, họ sẽ xem công trình như một phần ký ức và niềm tự hào chung của TP.HCM.

Công trình tri ân không chỉ là một khối kiến trúc nghệ thuật, mà phải là không gian sống, nơi lưu giữ ký ức đô thị. Thiết kế nên hòa quyện với cảnh quan, có mảng xanh, công viên, khu nghỉ chân và bảng thông tin QR kể lại câu chuyện của lực lượng tuyến đầu trong đại dịch. Đây sẽ là nơi tưởng niệm, giao lưu và giáo dục, giúp người dân tìm thấy sự kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.

Thành phố cần ban hành quy chế vận hành, bảo trì rõ ràng và tổ chức lễ tri ân thường niên, để công trình không bị lãng quên, mà trở thành điểm đến văn hóa - giáo dục bền vững.

Để công trình được triển khai đúng hướng, TP.HCM cần lường trước và kiểm soát các rủi ro pháp lý như: Xung đột lợi ích giữa doanh nghiệp tài trợ và cơ quan quản lý; Thiếu minh bạch tài chính, không công khai chi phí hoặc hình thức tài trợ; Tranh chấp quyền tác giả giữa tác giả thiết kế và đơn vị thi công, tài trợ.

Cách duy nhất để phòng ngừa là tuân thủ nghiêm quy trình pháp lý và đảm bảo sự giám sát của cơ quan chức năng, báo chí và người dân. Một công trình tri ân đúng pháp luật sẽ không chỉ bền vững về vật chất mà còn có sức sống lâu dài trong lòng công chúng.

Công trình tri ân không chỉ là biểu tượng vật chất, mà còn là lời nhắc nhở về tinh thần nhân ái, kiên cường và đồng lòng của người dân TP.HCM trong thời khắc khó khăn nhất.

Nếu được thực hiện minh bạch, hợp pháp và hợp lòng dân, công trình sẽ trở thành di sản tinh thần quý giá của thành phố, nơi kết nối các thế hệ và nuôi dưỡng lòng biết ơn trong cộng đồng.

(*) Giám đốc Công ty Luật Nam Hà & Cộng sự

LS. Nguyễn Tri Thắng (*)