Cải cách thủ tục tư pháp gắn với chuyển đổi số và bảo mật dữ liệu cá nhân
Tại phiên thảo luận tổ sáng 4/11, về các dự án luật trong lĩnh vực tư pháp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số, số hóa cơ sở dữ liệu và cải cách thủ tục hành chính, nhằm hiện đại hóa hoạt động tư pháp, tăng tính minh bạch, đồng thời bảo đảm an toàn dữ liệu cá nhân trong quá trình thực hiện.
Theo Chủ tịch Quốc hội, trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang được triển khai sâu rộng, việc ứng dụng công nghệ vào lĩnh vực tư pháp là hết sức cần thiết. Cụ thể, cần xây dựng và số hóa cơ sở dữ liệu thống nhất, tự động hóa quy trình tra cứu thông tin pháp lý, giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp.
Với Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, Chủ tịch Quốc hội cho rằng nên tham khảo kinh nghiệm quốc tế, như mô hình Singapore, để hoàn thiện cơ chế tra cứu án tích điện tử, đảm bảo tính chính xác và tránh tình trạng sửa đổi, can thiệp dữ liệu trái phép.
Bên cạnh đó, ông Trần Thanh Mẫn đề nghị các dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú; Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi); Luật Lý lịch tư pháp (sửa đổi) cần được tiếp tục rà soát, lấy ý kiến rộng rãi của chuyên gia, nhà khoa học và cơ quan thực thi pháp luật, bảo đảm tính khả thi, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và an ninh, trật tự xã hội.
Liên quan việc chuyển giao thẩm quyền cấp phiếu lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an, Chủ tịch Quốc hội đề nghị hai cơ quan phối hợp chặt chẽ để hoàn thành việc chuyển giao dữ liệu trước ngày 31/12/2025. Ông lưu ý, hiện còn khoảng 10% dữ liệu bị lỗi do chuyển giao thủ công, vì vậy cần có lộ trình hoàn thiện số hóa 100% vào năm 2026, nhằm đảm bảo thông tin đồng bộ, chính xác và an toàn.
Song song đó, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp phiếu lý lịch tư pháp, đồng thời đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến toàn trình, giúp người dân có thể thực hiện thủ tục nhanh chóng, minh bạch và không cần tiếp xúc trực tiếp.
Về bảo mật dữ liệu, ông Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh các cơ quan soạn thảo cần bổ sung quy định rõ ràng về bảo vệ dữ liệu nhạy cảm, dữ liệu án tích cá nhân, tuân thủ Luật An ninh mạng 2018. Đây là yếu tố then chốt nhằm ngăn chặn rủi ro rò rỉ thông tin và đảm bảo quyền riêng tư của công dân.
Tại phiên thảo luận, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Lạng Sơn) bày tỏ sự đồng thuận với việc sửa đổi Luật Lý lịch tư pháp, cho rằng đây là bước tiến cần thiết nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin.
Theo ông, hiện nay nhiều cá nhân xin cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 không xuất phát từ nhu cầu thực tế mà theo yêu cầu của các tổ chức, đơn vị khi xin việc, kết hôn hoặc xuất khẩu lao động. Việc này vô tình ảnh hưởng đến quyền riêng tư và gây trở ngại cho quá trình tái hòa nhập cộng đồng của người từng bị kết án, đặc biệt là những người đã được xóa án tích.
Vì vậy, đại biểu đề nghị cần xem xét lại phạm vi cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết, đồng thời hoàn thiện hệ thống quản lý dữ liệu tư pháp theo hướng nhân văn, hiện đại và phù hợp Hiến pháp 2013.
Kết luận buổi thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị các cơ quan soạn thảo nghiêm túc tiếp thu ý kiến đại biểu, phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra và các bộ, ngành liên quan để hoàn thiện dự án luật với sự đồng thuận cao nhất.
Ông nhấn mạnh, việc gắn cải cách thủ tục tư pháp với chuyển đổi số và bảo mật dữ liệu cá nhân không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, mà còn thúc đẩy xây dựng nền tư pháp hiện đại, công bằng, thân thiện và vì người dân.