Luật Xây dựng (sửa đổi): Cắt giảm thủ tục, mở rộng diện công trình được miễn cấp phép

Dự luật gồm 8 chương với 97 điều, giảm 71 điều so với luật hiện hành, tập trung vào việc đổi mới phương thức quản lý đầu tư xây dựng, cắt giảm thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, một trong những điểm nổi bật của dự luật là mở rộng đối tượng được miễn cấp giấy phép xây dựng và đơn giản hóa quy trình cấp phép.

Dự luật đề xuất nguyên tắc “một lần kiểm soát hành chính”, nghĩa là từ giai đoạn chuẩn bị đến khi khởi công, cơ quan quản lý nhà nước chỉ thực hiện một thủ tục hành chính đối với mỗi dự án, công trình xây dựng. Những dự án đã được cơ quan chuyên môn thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi sẽ được miễn cấp phép xây dựng. Đồng thời, quy trình cấp phép được đề xuất thực hiện trực tuyến toàn trình, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ xuống tối đa 7 ngày, thay vì 15 đến 30 ngày như hiện nay.

Dự thảo Luật cũng mở rộng danh mục công trình được miễn cấp phép xây dựng. Các công trình thuộc diện này bao gồm: công trình bí mật nhà nước, công trình khẩn cấp, công trình thuộc dự án đầu tư công đặc biệt hoặc dự án theo thủ tục đầu tư đặc biệt, công trình quốc phòng, an ninh, cũng như các công trình xây dựng tại khu vực sử dụng đất phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh.

Ngoài ra, dự luật còn quy định miễn cấp phép cho các công trình nằm trên địa bàn từ hai tỉnh trở lên, công trình theo tuyến ngoài đô thị phù hợp với quy hoạch đã được phê duyệt, công trình trên biển thuộc dự án đầu tư ngoài khơi, các công trình cảng hàng không, công trình bảo đảm hoạt động bay, công trình hạ tầng kỹ thuật viễn thông thụ động và công trình quảng cáo không thuộc diện phải xin giấy phép theo pháp luật về quảng cáo.

Đáng chú ý, nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng tại khu vực nông thôn cũng được đề xuất miễn cấp phép nếu đã nằm trong quy hoạch chung và không thuộc diện phải lập quy hoạch chi tiết.

Ngoài ra, công trình sửa chữa, cải tạo bên trong hoặc mặt ngoài không tiếp giáp đường đô thị, không làm thay đổi công năng sử dụng, không ảnh hưởng đến kết cấu chịu lực và bảo đảm quy định về phòng cháy, chữa cháy, bảo vệ môi trường, cũng được miễn giấy phép xây dựng.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, việc mở rộng diện miễn cấp phép và rút ngắn thời gian xử lý thủ tục là bước cải cách mạnh mẽ nhằm giảm gánh nặng cho người dân, doanh nghiệp, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, qua đó vừa tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư xây dựng, vừa bảo đảm yêu cầu về an toàn, chất lượng và trật tự đô thị.

Theo dự thảo, toàn bộ quy trình cấp phép sẽ được chuẩn hóa và số hóa, áp dụng dịch vụ công trực tuyến toàn trình từ khâu nộp hồ sơ, thẩm định đến phê duyệt. Thời gian cấp phép tối đa chỉ còn 7 ngày làm việc, với hồ sơ, điều kiện được rút gọn, giúp tăng tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình quản lý.

Dự luật cũng điều chỉnh phương thức phân loại dự án đầu tư theo hình thức đầu tư (như đầu tư công, đối tác công - tư, đầu tư tư nhân...) thay vì theo nguồn vốn như hiện hành. Cách tiếp cận này được cho là giúp bảo đảm sự thống nhất giữa Luật Đầu tư và Luật Xây dựng, tránh chồng chéo và trùng lặp trong áp dụng pháp luật.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho rằng, các sửa đổi trong dự luật là cần thiết và có tính khả thi cao, góp phần cải cách hành chính trong lĩnh vực xây dựng.

Tuy nhiên, bà lưu ý việc giao nhiều cơ quan cùng quy định chi tiết thi hành có thể dẫn đến chồng chéo và mâu thuẫn giữa các văn bản dưới luật, vì vậy cần quy định rõ trách nhiệm, thẩm quyền của từng cấp.

Bà Nguyễn Thanh Hải cũng nhấn mạnh, giấy phép xây dựng không phải là rào cản, mà là công cụ bảo đảm trật tự xã hội và quyền lợi của người dân. Do đó, việc cải cách cần hướng đến đơn giản hóa quy trình, công khai thời hạn và trách nhiệm xử lý hồ sơ, đồng thời cho phép người dân, doanh nghiệp giám sát quá trình thực hiện.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị Bộ Xây dựng nghiên cứu bổ sung cơ chế xử lý đối với các công trình vi phạm quy hoạch, thi công sai phép hoặc thay đổi công năng sử dụng, đồng thời tăng cường công tác kiểm soát chất lượng công trình ngay từ giai đoạn khảo sát, thiết kế, thi công đến nghiệm thu, bàn giao, nhằm bảo đảm an toàn và tính bền vững trong hoạt động xây dựng.

Theo chương trình làm việc của Quốc hội, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) sẽ được thảo luận tại tổ vào ngày 6/11, thảo luận tại hội trường vào ngày 13/11 và dự kiến biểu quyết thông qua vào ngày 11/12/2025.

Việc sửa đổi luật lần này được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá trong cải cách thủ tục hành chính, thúc đẩy đầu tư, phát triển hạ tầng, đồng thời nâng cao tính minh bạch, an toàn và hiệu quả trong quản lý hoạt động xây dựng trên phạm vi cả nước.

Văn Hùng