Cuộc đua săn đón nhân tài AI khốc liệt trên thế giới
Thế giới đang chứng kiến một cuộc đua khốc liệt, nơi những nhân tài AI được săn đón hơn bao giờ hết. Theo một khảo sát gần đây từ Boston Consulting Group, hơn 50% nhà quản lý tuyển dụng tại các phòng thí nghiệm hàng đầu cho rằng thù lao là yếu tố quyết định.
Năm ngoái, có gần 1.800 doanh nghiệp (DN) AI mới được rót vốn trên toàn thế giới, với 60% nằm ở Mỹ, và tổng mức đầu tư AI của DN lên tới 252,3 tỷ USD, theo báo cáo Stanford AI Index 2025. Tuy nhiên, tốc độ đào tạo nhân lực chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu tăng đột biến lại không theo kịp. Dù mỗi mô hình lớn như GPT-4, Claude, Gemini hay LLaMA cần hàng trăm nhà nghiên cứu, kỹ sư cùng hàng nghìn nhân sự hỗ trợ, số trường đại học đào tạo sâu về AI rất ít và các chương trình sau tiến sĩ thường chỉ nhận vài chục học viên mỗi năm.
Kết quả, một “thị trường siêu nhỏ” đã hình thành: nơi các nhân tài AI hàng đầu có thể lựa chọn bất cứ nơi nào để làm việc, từ những DN khổng lồ như OpenAI, Anthropic, Google DeepMind, cho tới các quỹ đầu tư quốc gia ở vùng Vịnh. Hiện, hầu hết vẫn sẽ chọn California - nơi họ thường được đề nghị mức lương hậu hĩnh, quyền chọn cổ phiếu và chỗ làm việc ngay trong lòng Thung lũng Silicon.
Tuy nhiên, khi quan sát dòng người di cư vì việc làm, bức tranh sẽ thay đổi. Năm ngoái, chỉ 25% số chuyên gia AI đến Mỹ, tiếp theo là Anh, Đức và Canada. Dòng chảy vào Mỹ đã chậm lại, trong khi vùng Vịnh trở thành thỏi nam châm hút nhân tài mới, nhờ các gói đãi ngộ và điều kiện làm việc vượt xa chuẩn toàn cầu từ Ả Rập Xê Út hay Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Giờ, cuộc đua thu hút nhân tài AI không còn là câu chuyện của riêng DN, mà đã trở thành trận chiến mang tính địa chính trị.
Khi các quốc gia tham chiến
Vậy, đâu là yếu tố thu hút nhân tài AI? Theo một khảo sát gần đây từ Boston Consulting Group, hơn 50% nhà quản lý tuyển dụng tại các phòng thí nghiệm hàng đầu cho rằng thù lao là yếu tố quyết định. Về điều này, không quốc gia nào có thể bằng Mỹ - nơi DN AI trả mức lương gần gấp đôi so với các đối tác nước ngoài. Đặc biệt, các gói đãi ngộ còn được làm cho hấp dẫn hơn nữa với quyền chọn cổ phiếu và sự sẵn lòng tăng lương. Hệ thống trường đại học tại Mỹ cũng rất quan trọng. Thực tế, Mỹ từ lâu đã dựa vào các đại học để cung ứng nguồn nhân tài, với một tỷ lệ đáng kể người có bằng tiến sĩ trong lĩnh vực liên quan tới AI đến từ Trung Quốc và Ấn Độ chọn ở lại làm việc tại các phòng thí nghiệm hay DN Mỹ.
Tuy nhiên, tiền không phải vũ khí duy nhất giúp duy trì sức hút của Mỹ, mà còn có các cụm công nghệ. Cụ thể, sức hút của chúng đến từ sự tập trung chất xám vào một khu vực: vừa cung cấp môi trường học thuật mạnh, hạ tầng nghiên cứu mở, vừa có cộng đồng chung lớn. Cụm công nghệ là một trong các yếu tố khiến Thung lũng Silicon, Cambridge (Anh), hoặc các trung tâm như Toronto, Zurich, Tel Aviv duy trì được vị thế, vì ở đó, nhà khoa học có thể thảo luận, công bố, và tiếp cận nguồn dữ liệu khổng lồ - điều mà thu nhập cao chưa chắc bù đắp được.
Theo một khảo sát gần đây từ Boston Consulting Group, hơn 50% nhà quản lý tuyển dụng tại các phòng thí nghiệm hàng đầu cho rằng thù lao là yếu tố quyết định.
Ở bên kia bán cầu, Trung Quốc đang nỗ lực phát triển nguồn nhân tài nội địa. Nước này đã mở rộng đào tạo STEM, liên kết các đại học với nhu cầu của ngành công nghiệp một cách chặt chẽ hơn qua Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, và lập chương trình thu hút kiều bào trở về. Năm 2022, gần 50% nhà nghiên cứu AI ưu tú trên thế giới lấy tấm bằng đầu tiên của họ tại Trung Quốc, tăng từ khoảng 33% năm 2019.
Để thu hút các bộ óc AI sáng giá từ khắp thế giới, nước này cũng vừa giới thiệu một loại thị thực mới có hiệu lực từ tháng 10 năm nay để thu hút nhân tài trẻ. Tuy nhiên, để có thể biến các trung tâm ở Quảng Châu hay Thâm Quyến (cùng một trung tâm khác ở Hồng Kông) thành điểm đến thực sự cho ngành công nghiệp AI, Trung Quốc sẽ phải nới lỏng các hạn chế về trao đổi học thuật, vốn hiện đang gây khó khăn cho các nhà nghiên cứu nước ngoài.
Trong khi đó, châu Âu đang đối mặt với vấn đề khác: nhiều đãi ngộ nhưng chưa đủ quy mô. Dù các đại học ở đây cho ra nhiều nhân tài và việc nhập cư thuận lợi, nhiều người vẫn đến California để nhận lương gấp đôi và các khoản tài trợ hào phóng hơn. Dù châu Âu đã nỗ lực ứng phó bằng các gói siêu tài trợ, như “Chọn châu Âu vì Khoa học” trị giá 500 triệu EUR, và các kế hoạch xây dựng “Nhà máy AI khổng lồ”, những chính sách này không giải quyết được vấn đề sâu xa hơn. Ví dụ, nền tảng nghiên cứu của châu Âu gắn kết yếu kém với ngành công nghiệp, trong khi Đạo luật AI toàn diện của Nghị viện châu Âu lại tạo ra các quy tắc phức tạp đến mức ít DN nào có thể tuân thủ.
Tại vùng Vịnh, Abu Dhabi đã xây dựng MBZUAI - một đại học chuyên về AI và triển khai AI Talent Visa, cho phép chuyên gia công nghệ nước ngoài đến cư trú dài hạn với quyền lợi gần tương đương công dân. Ả Rập Xê Út, thông qua quỹ PIF (Public Investment Fund), đã rót hàng tỷ USD vào trung tâm AI, xây dựng mô hình, đồng thời mời gọi chuyên gia hàng đầu từ Mỹ và châu Âu bằng các gói đãi ngộ khổng lồ. Nước này cũng triển khai chương trình giảng dạy AI cho 6 triệu học sinh để xây dựng nguồn nhân lực trong nước và thắt chặt quan hệ đối tác với DN như NVIDIA để tăng cường sức mạnh công nghệ. Tuy nhiên, ngay cả những khoản tiền khổng lồ cho các nỗ lực này có thể vẫn chưa đủ, vì những nhà nghiên cứu muốn có sự tự tin về dữ liệu, hợp tác, con đường sự nghiệp và một nơi sống thú vị - điều khiến vùng Vịnh hiện giống điểm dừng chân hơn là nhà.
Do đó, với những bộ óc AI sáng giá nhất thế giới, sự lựa chọn hiện vẫn khá rõ ràng. Khi so sánh với Dubai, Thâm Quyến hay Zurich, có thể thấy Thung lũng Silicon mang đến sự kết hợp tốt nhất về đồng nghiệp, thu nhập và ý tưởng. Dù các cụm công nghệ được xây dựng qua nhiều thập niên khá bền vững, chúng không phải bất khả xâm phạm. Trên thực tế, dòng vốn dồi dào có thể giúp xây dựng các phòng thí nghiệm và tạo ra sự khác biệt ở mức độ nhỏ. Nếu dòng tiền đổ vào các trung tâm này tiếp tục tăng, chúng có thể đạt đến điểm mà sự tích tụ bắt đầu tự nuôi sống chính cụm công nghệ đó. Khi đó, những nhân tài AI có lẽ sẽ không còn phải mua vé một chiều đến San Francisco nữa.