Thúc đẩy 15 mô hình nông nghiệp carbon thấp đến năm 2035
Ngành nông nghiệp Việt Nam đặt mục tiêu phát triển xanh và bền vững thông qua việc triển khai 15 mô hình sản xuất nông nghiệp carbon thấp vào năm 2035, tập trung vào các cây trồng chủ lực như lúa, mía và cà phê.
Theo Đề án “Sản xuất giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố ngày 22/10, mục tiêu của ngành là giảm ít nhất 15% lượng phát thải khí nhà kính so với năm 2020.
Các mô hình sẽ được thí điểm tại hầu hết các tỉnh, thành, mỗi địa phương triển khai 1 - 2 mô hình sản xuất giảm phát thải phù hợp điều kiện tự nhiên, hướng tới thương mại hóa tín chỉ carbon trên thị trường quốc tế.
Tín chỉ carbon (carbon credit) là loại chứng chỉ giao dịch quốc tế, cho phép phát thải một tấn CO₂ hoặc lượng khí nhà kính tương đương. Khi lượng phát thải được cắt giảm, phần giảm này có thể quy đổi thành tín chỉ carbon để mua bán, tạo nguồn thu mới cho doanh nghiệp và nông dân.
Theo kiểm kê gần nhất, nông nghiệp Việt Nam phát thải khoảng 116 triệu tấn CO₂e, chiếm hơn 25% tổng lượng phát thải quốc gia. Trong đó, hoạt động trồng lúa, sử dụng phân đạm và đốt rơm rạ chiếm tới 80% phát thải toàn ngành. Do đó, cây lúa được xác định là trọng tâm trong chiến lược giảm phát thải giai đoạn tới.
Đề án cho thấy, nhiều mô hình trồng lúa phát thải thấp đã đạt kết quả tích cực. Tiêu biểu là chương trình phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp đang được triển khai ở đồng bằng sông Cửu Long. Nhờ áp dụng kỹ thuật tưới ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý dinh dưỡng hợp lý và liên kết chuỗi giá trị, mô hình giúp giảm 30 - 45% lượng khí metan (CH₄), tiết kiệm 20 - 30% lượng nước tưới và tăng thu nhập 10 - 20% cho nông dân.
Ngoài lúa, mía và cà phê cũng là hai nhóm cây trồng được lựa chọn để áp dụng công nghệ canh tác carbon thấp. Với mía, người trồng được khuyến khích tăng tỷ lệ che phủ, tưới tiết kiệm và tái canh trên vùng đất già cỗi. Với cà phê, các giải pháp như trồng xen cây che bóng, sử dụng phân hữu cơ, tái canh bền vững và giữ ẩm bằng phụ phẩm nông nghiệp sẽ giúp tăng khả năng hấp thụ carbon trong đất và cải thiện năng suất.
Bên cạnh tiềm năng, việc phát triển nông nghiệp carbon thấp hiện còn gặp nhiều thách thức, đặc biệt là thiếu hệ thống đo lường - báo cáo - thẩm định (MRV) thống nhất để tính toán lượng phát thải được cắt giảm. Hiện các hướng dẫn kỹ thuật mới chỉ hoàn thiện cho cây lúa, trong khi các cây trồng khác như sắn, mía, cà phê vẫn đang trong quá trình xây dựng quy chuẩn.
Việc chưa có tiêu chí quốc gia về “trồng trọt phát thải thấp” cũng khiến quá trình lập kế hoạch, chứng nhận và thương mại hóa tín chỉ carbon gặp khó khăn. Để khắc phục, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu xây dựng hệ thống MRV quốc gia hoàn chỉnh, phục vụ kiểm kê khí nhà kính và vận hành cơ chế thị trường carbon nông nghiệp trong nước.
Cùng với đó, đề án sẽ xây dựng ít nhất 5 gói kỹ thuật giảm phát thải cho các cây trồng chủ lực, đồng thời đào tạo 3.000 cán bộ kỹ thuật, khuyến nông, nông dân và doanh nghiệp về các phương pháp canh tác, giám sát và chứng nhận tín chỉ carbon.
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã thành công trong việc kết hợp giữa sản xuất nông nghiệp và kinh tế carbon. Brazil đặt mục tiêu giảm 1 tỷ tấn CO₂e trong nông nghiệp vào năm 2030 thông qua mô hình luân canh cây trồng - vật nuôi, phát triển đồng cỏ hấp thụ carbon và duy trì độ che phủ đất. Tại Thái Lan, một số hợp tác xã trồng lúa giảm phát thải đã bán tín chỉ carbon trên thị trường tự nguyện với giá 5 - 7 USD mỗi tấn CO₂e kể từ năm 2023.
Các mô hình này cho thấy, khi được tổ chức bài bản và có hệ thống giám sát minh bạch, nông nghiệp không chỉ là nguồn phát thải, mà còn là ngành có khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon hiệu quả, tạo ra giá trị kinh tế mới cho người sản xuất và cộng đồng.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc thúc đẩy 15 mô hình nông nghiệp carbon thấp đến năm 2035 là bước đi cụ thể để thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050. Đồng thời, đây cũng là hướng đi giúp tái cấu trúc nền nông nghiệp Việt Nam theo hướng xanh, tuần hoàn và có trách nhiệm hơn với môi trường.
Thị trường tín chỉ carbon nông nghiệp không chỉ mở ra nguồn thu mới cho doanh nghiệp và nông dân, mà còn là động lực để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trong thương mại quốc tế, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh đang ngày càng khắt khe từ các thị trường xuất khẩu lớn.