Doanh nghiệp cơ khí - điện đón cơ hội nâng cao tỷ lệ nội địa hóa

Cú hích metro

Metro được xem là phương tiện hiệu quả nhất trong đô thị hiện đại khi vận chuyển gấp nhiều lần xe buýt, tiết kiệm năng lượng và giảm ô nhiễm. Đây cũng là nền tảng cho mô hình phát triển TOD (Transit Oriented Development), loại hình đô thị xoay quanh các điểm trung chuyển giao thông, đang được áp dụng tại nhiều quốc gia. Khi metro vận hành đồng bộ, các khu dân cư, trung tâm thương mại và dịch vụ sẽ hình thành tự nhiên quanh các nhà ga, tạo nên chuỗi giá trị đô thị liên kết.

Hiện, Đề án đầu tư các tuyến metro được Thành phố xây dựng theo hướng phát triển đô thị thông minh TOD, giúp tái cấu trúc không gian đô thị, phát triển mô hình đa trung tâm và tổ chức lại các hoạt động kinh tế - xã hội phù hợp với quy mô hiện có. Trong đó, tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) hiện là dự án trọng tâm.

Ông Trần Võ Anh Minh - Phó Trưởng phòng Quản lý đường sắt đô thị, Sở Xây dựng cho rằng, phát triển metro là nền tảng để Thành phố hướng tới hạ tầng xanh, bền vững và giảm lệ thuộc vào giao thông cá nhân vốn là yêu cầu cấp bách của siêu đô thị hơn 10 triệu dân.

“

Theo quy hoạch, mạng lưới metro của TP.HCM sẽ dài hơn 1.000 km, trong đó giai đoạn đến năm 2035 hoàn thành 355 km, đáp ứng 30-40% nhu cầu đi lại công cộng.

Ông Bùi Anh Huấn - Phó trưởng Ban quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM cho biết: “Cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 188/2025/QH15 giúp rút ngắn quy trình đầu tư, áp dụng chỉ định thầu EPC và tách dự án tái định cư. Đây là bước tiến quan trọng giúp Thành phố đẩy nhanh tiến độ và tạo dư địa cho doanh nghiệp Việt tham gia chuỗi cung ứng”.

Cơ hội của DN cơ khí - điện

Theo ông Trần Thành Trọng - Phó chủ tịch HAMEE, hiện Nghị quyết 188/2025/QH15 yêu cầu tổng thầu, nhà thầu phải sử dụng hàng hóa, dịch vụ mà Việt Nam có thể cung ứng. Đây là cơ hội “vàng” để DN nội địa tham gia các dự án hạ tầng lớn, nếu đủ năng lực công nghệ và quản lý. Ông cũng khẳng định, DN cơ khí, điện - điện tử Việt Nam hoàn toàn có thể cung cấp hệ thống phụ trợ cho đường sắt đô thị như cấp nguồn điện, máy phát, thông gió, điều khiển tự động, PCCC, thang máy… nếu được hỗ trợ đúng hướng và đầu tư chiều sâu.

Đồng thời ông nhấn mạnh vai trò của liên kết chuỗi, trong đó các DN đầu tàu dẫn dắt nhóm nhỏ và vừa, tạo nên hệ sinh thái cung ứng khép kín cho ngành đường sắt.

HAMEE cũng đề nghị Ban Quản lý Dự án Đường sắt đô thị TP.HCM ưu tiên sử dụng sản phẩm, vật tư, thiết bị nội địa ở mức tối đa. Bởi khi sử dụng sản phẩm trong nước, chi phí đầu tư và vận hành sẽ giảm đáng kể, đồng thời tạo nền cho ngành công nghiệp đường sắt Việt Nam phát triển lâu dài. Với các thiết bị buộc phải nhập khẩu, cần có yêu cầu chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực bảo trì để Việt Nam sớm tự chủ.

“

Đề nghị Ban Quản lý Dự án Đường sắt đô thị TP.HCM ưu tiên sử dụng sản phẩm, vật tư, thiết bị nội địa ở mức tối đa.

Đại diện Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP.HCM (HAMEE)

Thực tế, nhiều DN trong nước đã từng bước tham gia vào các dự án metro số 1 và số 2, cung cấp hệ thống cơ điện, thông gió, thang máy và hạ tầng phụ trợ. Tuy nhiên, quy mô còn nhỏ, giá trị hợp đồng thấp và phụ thuộc vào nhà thầu ngoại. “Nếu không có chính sách khuyến khích rõ ràng, ngành cơ khí - điện trong nước sẽ mãi chỉ là nhà thầu phụ", ông Trọng khẳng định.

Chuẩn bị sớm nguồn nhân lực

Song song với đầu tư và công nghệ, nhân lực là yếu tố then chốt. TS. Nguyễn Minh Khoa - Giảng viên Trường Đại học Bách khoa - ĐHQG TP.HCM, nhận định: "Nhu cầu nhân lực tập trung ở các nhóm ngành kỹ thuật xây dựng, khai thác vận tải, công trình đường sắt và tín hiệu - thông tin. Nếu không chuẩn bị sớm, chúng ta có thể có dự án nhưng thiếu người đủ trình độ để vận hành".

Theo TS. Tô Thanh Tuần - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA2, DN cần đặt hàng đào tạo, hỗ trợ trang thiết bị và tiếp nhận sinh viên thực tập; nhà trường cung cấp nhân lực có tay nghề; cơ quan quản lý kiến tạo chính sách và hỗ trợ tài chính.

Hiện, LILAMA2 đang triển khai mô hình đào tạo kép, kết hợp lý thuyết với thực hành, tập trung vào các ngành lắp đặt kết cấu thép, hàn công nghệ cao, điện công nghiệp và toa xe.

Ở tầm thể chế, ông Nguyễn Vĩnh Toàn - Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, cho biết Nghị quyết 188/2025/QH15 đã tạo khung pháp lý đột phá cho phát triển đường sắt đô thị. Cơ chế mới giúp rút ngắn quy trình đầu tư 3-5 năm, mở rộng hợp tác công - tư và tạo động lực cho DN trong nước nâng cấp công nghệ”.

“

Cơ chế mới giúp rút ngắn quy trình đầu tư 3-5 năm, mở rộng hợp tác công - tư và tạo động lực cho DN trong nước nâng cấp công nghệ.

Ông Nguyễn Vĩnh Toàn

Việc nhiều tập đoàn tư nhân lớn như Vingroup, Trường Hải, Sovico quan tâm đầu tư metro cho thấy hạ tầng đường sắt đang trở thành lĩnh vực thu hút vốn xã hội hóa mạnh mẽ", ông nói.

Minh Hào