Đề xuất hạ độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội để mở rộng an sinh

Theo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên hoặc từ đủ 70 tuổi trở lên nếu thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, và không đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng, sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Đây là bước tiến quan trọng trong việc mở rộng lưới an sinh, bảo đảm thu nhập cơ bản cho người cao tuổi không có nguồn trợ cấp ổn định.

Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, cử tri tỉnh Quảng Ngãi đã kiến nghị Quốc hội và Chính phủ xem xét hạ độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nhằm mở rộng đối tượng thụ hưởng, giúp nhiều người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn được tiếp cận chính sách hỗ trợ sớm hơn.

Đề xuất này nhận được sự đồng tình của nhiều chuyên gia và người dân, bởi thực tế hiện nay, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam tăng nhưng tuổi khỏe mạnh sau lao động lại có xu hướng giảm, khiến nhu cầu trợ giúp sớm trở nên cấp thiết.

Phản hồi kiến nghị nói trên, Bộ Nội vụ cho biết, trong thời gian qua, Chính phủ đã nhiều lần ban hành các chính sách hạ dần độ tuổi và nâng mức trợ cấp xã hội đối với người cao tuổi.

Cụ thể, Nghị định số 30/2002/NĐ-CP quy định người từ 90 tuổi trở lên được hưởng trợ cấp xã hội; Nghị định số 67/2007/NĐ-CP tiếp tục hạ xuống 85 tuổi; Nghị định số 06/2011/NĐ-CP quy định người từ 80 tuổi trở lên được nhận trợ cấp; và đến Nghị định số 20/2021/NĐ-CP, Nhà nước mở rộng thêm đối tượng là người cao tuổi từ 75 đến dưới 80 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, sinh sống tại các xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đặc biệt khó khăn.

Tiếp nối các chính sách đó, Luật BHXH 2024 quy định độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng là từ đủ 75 tuổi trở lên (hoặc từ 70 tuổi trở lên với người thuộc hộ nghèo, cận nghèo).

Theo Bộ Nội vụ, việc liên tục hạ độ tuổi và mở rộng đối tượng thụ hưởng trong hơn hai thập niên qua thể hiện nỗ lực lớn của Đảng và Nhà nước trong việc bảo đảm an sinh cho người cao tuổi, đặc biệt trong bối cảnh ngân sách quốc gia còn hạn chế và nhu cầu chi cho các chính sách xã hội ngày càng tăng.

Tuy vậy, Bộ cũng cho rằng, việc giảm tiếp độ tuổi hưởng trợ cấp xã hội cần được cân nhắc kỹ trong tổng thể hệ thống an sinh xã hội và khả năng ngân sách từng thời kỳ. Việc điều chỉnh này không chỉ ảnh hưởng đến quy mô chi trả, mà còn tác động đến tính bền vững của quỹ an sinh quốc gia. Do đó, cần có nghiên cứu, đánh giá tác động kinh tế - xã hội toàn diện, bảo đảm chính sách vừa mang tính nhân văn, vừa khả thi và ổn định lâu dài.

Quan điểm này phù hợp với khoản 3, Điều 21 của Luật BHXH 2024, quy định rằng: “Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội trên cơ sở đề nghị của Chính phủ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ”. Như vậy, việc hạ độ tuổi hưởng trợ cấp xã hội có thể được xem xét trong tương lai khi điều kiện kinh tế và ngân sách cho phép.

Ngoài ra, theo Nghị định số 76/2024/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định số 20/2021/NĐ-CP), trong trường hợp điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương bảo đảm, UBND cấp tỉnh có thể trình Hội đồng nhân dân quyết định mức trợ cấp cao hơn quy định chung, hoặc mở rộng đối tượng hưởng trợ giúp xã hội cho các trường hợp đặc biệt khó khăn chưa được quy định trong Nghị định. Cơ chế này cho phép các địa phương có tiềm lực ngân sách tốt chủ động thực hiện chính sách an sinh linh hoạt, đáp ứng thực tiễn dân sinh tại địa bàn.

Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh, việc nâng cao chất lượng đời sống và mở rộng các chính sách hỗ trợ cho người cao tuổi là yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, để bảo đảm tính bền vững của hệ thống an sinh xã hội, việc hạ độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí cần được thực hiện thận trọng, có lộ trình và gắn với khả năng cân đối ngân sách nhà nước.

Mục tiêu cuối cùng là hướng tới một chính sách hưu trí xã hội nhân văn, bao phủ rộng nhưng vẫn đảm bảo tính ổn định lâu dài, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng giai đoạn.

Văn Sang