Tháo gỡ vướng mắc trong hợp chuẩn, hợp quy để nâng cao sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam

Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, hội nghị là dịp để Chính phủ trực tiếp lắng nghe doanh nghiệp, đánh giá thực trạng và đề ra các biện pháp cụ thể nhằm đổi mới công tác quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa, tháo gỡ các “nút thắt” về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật - lĩnh vực vốn được cộng đồng doanh nghiệp kiến nghị nhiều trong thời gian qua.

Thủ tướng ghi nhận nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn: từ tác động của đại dịch, thiên tai, biến đổi khí hậu, đến những biến động của thị trường toàn cầu. Trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng chậm, Việt Nam vẫn duy trì được ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và hướng tới mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% trong năm 2025.

Tuy nhiên, Thủ tướng cũng chỉ rõ, hệ thống pháp luật và quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật vẫn còn nhiều bất cập, chồng chéo, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, lưu thông hàng hóa và xuất khẩu. Do đó, yêu cầu cấp bách hiện nay là chuyển đổi tư duy quản lý từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” - tức là tăng cường kiểm tra, giám sát sau khi hàng hóa lưu thông, thay vì siết chặt khâu tiền kiểm gây tốn kém thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Theo hướng này, chỉ những sản phẩm có nguy cơ rủi ro cao mới phải áp dụng biện pháp kiểm định bắt buộc, trong khi các sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế hoặc đã được công nhận chất lượng theo luật chuyên ngành sẽ được miễn công bố hợp quy.

“Tinh thần là không buông lỏng nhưng cũng không quá khắt khe. Chúng ta bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, nhưng đồng thời phải giảm gánh nặng hành chính và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Tại hội nghị, đại diện các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp đã nêu nhiều vướng mắc thực tế liên quan đến quy chuẩn kỹ thuật và tiêu chuẩn sản phẩm.

Nhiều ý kiến cho rằng, hiện nay một số sản phẩm chịu sự quản lý của nhiều bộ ngành cùng lúc, dẫn đến quy định chồng chéo, kiểm định lặp lại, làm tăng chi phí và thời gian thông quan. Một số quy chuẩn được đánh giá quá khắt khe so với thực tiễn, trong khi nhiều sản phẩm mới lại chưa có tiêu chuẩn rõ ràng để doanh nghiệp áp dụng.

Các đại biểu đề xuất giảm thủ tục hành chính, phân cấp rõ ràng giữa các cơ quan quản lý, công nhận kết quả kiểm định từ tổ chức uy tín quốc tế, đồng thời ứng dụng nền tảng số để công khai quy trình đánh giá, cấp phép, nhằm tạo sự minh bạch và giảm rủi ro nhũng nhiễu.

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định quan điểm xuyên suốt: “Nhà nước kiến tạo - doanh nghiệp tiên phong - công - tư đồng hành - đất nước phát triển - nhân dân hạnh phúc”.

Thủ tướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan rà soát toàn diện các quy định hiện hành, kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung nghị định, thông tư và trình Chính phủ ban hành nghị quyết chuyên đề về hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm hàng hóa.

Bộ Khoa học và Công nghệ được yêu cầu sớm ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, đồng thời nghiên cứu áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế để đảm bảo tính tương thích trong thương mại toàn cầu. Các bộ, ngành cần tránh hình thành “giấy phép con”, loại bỏ các rào cản kỹ thuật không cần thiết, đảm bảo sự minh bạch, thống nhất và công bằng cho doanh nghiệp.

Một nhiệm vụ trọng tâm khác là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về hợp chuẩn - hợp quy, kết nối với hệ thống quản lý tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng quốc gia trên nền tảng số. Việc số hóa quy trình kiểm tra, giám sát sẽ giúp công khai thông tin, giảm thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành đẩy mạnh cải cách hành chính, phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình rõ ràng, đồng thời nâng cao năng lực thực thi và giám sát.

Đặc biệt, phải xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, thuốc chữa bệnh và hàng hóa không đạt chuẩn; đồng thời xem xét kỷ luật cán bộ, công chức thiếu trách nhiệm hoặc gây phiền hà cho doanh nghiệp.

“Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ sẽ luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, kiên định mục tiêu kiến tạo môi trường đầu tư minh bạch, ổn định và thông thoáng, để doanh nghiệp yên tâm sản xuất, kinh doanh và đóng góp vào sự phát triển của đất nước”, Thủ tướng khẳng định.

Theo giới chuyên gia, việc chuyển đổi mạnh mẽ từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, kết hợp với số hóa quy trình kiểm định, đơn giản hóa thủ tục và áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh hàng hóa, giảm chi phí tuân thủ, đồng thời tăng sức hấp dẫn đầu tư và xuất khẩu trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Những chỉ đạo cụ thể tại hội nghị được xem là bước đi chiến lược của Chính phủ nhằm kiến tạo khung pháp lý linh hoạt, hiệu quả, giúp doanh nghiệp tháo gỡ điểm nghẽn, đồng thời bảo đảm chất lượng, an toàn và uy tín của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Sơn Nguyễn