Hoàn thiện quy trình xét chọn sáng kiến đột phá thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng vừa ký ban hành Quyết định số 2266/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Quy trình xét chọn sáng kiến đột phá, thuộc Kế hoạch hành động chiến lược triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, chuẩn hóa quy trình xét chọn các sáng kiến có tầm ảnh hưởng chiến lược, qua đó thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo toàn diện trên phạm vi cả nước.

Quy trình xét chọn sáng kiến đột phá được quy định rõ ràng về các khâu đăng ký, tiếp nhận, đánh giá, công nhận và triển khai sáng kiến trên quy mô toàn quốc.

Toàn bộ quy trình được triển khai và giám sát trên Cổng Sáng kiến Khoa học và Công nghệ quốc gia, bảo đảm liên thông dữ liệu tự động với các hệ thống thông tin của các bộ, ngành và địa phương thông qua giao diện lập trình ứng dụng (API). Mô hình này không chỉ nâng cao tính minh bạch, công khai, mà còn góp phần thúc đẩy quản trị số trong lĩnh vực khoa học - công nghệ.

Đối tượng áp dụng bao gồm các bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố, cùng các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cá nhân trong và ngoài nước có đề xuất sáng kiến đột phá theo Kế hoạch số 01-KH/BCĐTW. Việc mở rộng phạm vi này nhằm khuyến khích mọi nguồn lực xã hội cùng tham gia vào quá trình kiến tạo tri thức và đổi mới công nghệ.

Một sáng kiến được xác định là “đột phá” cần đáp ứng đồng thời các tiêu chí về tính mới, tính đột phá, tính khả thi, tác động xã hội và khả năng huy động nguồn lực. Cụ thể, sáng kiến phải thể hiện yếu tố mới mẻ, khác biệt, sáng tạo vượt trội so với các giải pháp hiện có; có khả năng giải quyết điểm nghẽn lớn về thể chế, công nghệ hoặc mô hình phát triển; đồng thời khả thi về mặt kỹ thuật, tài chính, nhân lực và có lộ trình thực hiện rõ ràng.

Bên cạnh đó, sáng kiến cần chứng minh tác động lan tỏa sâu rộng, có thể góp phần thực hiện các chỉ tiêu chiến lược (KPIs) của chương trình đổi mới sáng tạo quốc gia. Đặc biệt, yếu tố khả năng huy động nguồn lực xã hội được xem là điều kiện quan trọng, nhằm đảm bảo các sáng kiến có thể thu hút đầu tư ngoài ngân sách và phát huy giá trị thực tiễn trong phát triển kinh tế - xã hội.

Quy trình được triển khai hoàn toàn trên môi trường trực tuyến, gồm 4 bước chính: đề xuất, sàng lọc, thẩm định - phê duyệt và giao nhiệm vụ triển khai.

Ở Bước 1 - Đề xuất sáng kiến, mọi tổ chức, cá nhân có thể nộp hồ sơ trực tuyến qua Cổng Sáng kiến Khoa học và Công nghệ, kèm thuyết minh, tài liệu và kế hoạch triển khai chi tiết.

Bước 2 - Sàng lọc và trình Ban Chỉ đạo, Bộ Khoa học và Công nghệ là cơ quan chủ trì kiểm tra tính hợp lệ, đồng thời tổ chức đánh giá sơ bộ thông qua Hội đồng chuyên môn trong vòng 3 - 5 ngày làm việc. Thời hạn tổng hợp, xin ý kiến và sàng lọc tối đa 14 ngày. Các sáng kiến đáp ứng tiêu chí được trình cấp có thẩm quyền xem xét, còn những hồ sơ chưa đạt yêu cầu sẽ được phản hồi chính thức qua hệ thống trực tuyến.

Tại Bước 3 - Thẩm tra và phê duyệt, Ban Chỉ đạo Trung ương (thông qua Văn phòng Trung ương Đảng) chủ trì thẩm định các sáng kiến do Bộ Khoa học và Công nghệ trình, có sự tham vấn của Hội đồng Tư vấn Quốc gia và các Tổng công trình sư 57. Thời gian thẩm định không quá 30 ngày kể từ ngày nhận hồ sơ. Các sáng kiến được phê duyệt sẽ được bổ sung vào Danh mục sáng kiến đột phá quốc gia.

Cuối cùng, Bước 4 - Giao nhiệm vụ và tổ chức triển khai, Ban Chỉ đạo Trung ương giao Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan cụ thể hóa sáng kiến thành chương trình hoặc dự án thực tế, tùy theo quy mô và lĩnh vực. Các đơn vị được giao nhiệm vụ phải báo cáo tiến độ định kỳ về Ban Chỉ đạo Trung ương qua Bộ Khoa học và Công nghệ.

Để bảo đảm chất lượng, quá trình đánh giá được thực hiện qua hai cấp độ độc lập. Ở Vòng 1 - Sàng lọc sơ bộ tại Bộ Khoa học và Công nghệ, các sáng kiến sẽ được xem xét dựa trên các yếu tố: tính phù hợp với chiến lược phát triển quốc gia, mức độ đột phá và sáng tạo, tính khả thi trong triển khai và không trùng lặp với các nhiệm vụ đã được phê duyệt.

Trong Vòng 2 - Thẩm định và công nhận do Ban Chỉ đạo Trung ương chủ trì, sáng kiến phải chứng minh tác động lớn và lan tỏa rộng, giải quyết vấn đề cấp bách hoặc chiến lược, đồng thời có đơn vị trong nước đủ năng lực triển khai và khả năng huy động nguồn lực xã hội cao. Những sáng kiến đạt đủ tiêu chí sẽ được công nhận là “sáng kiến đột phá quốc gia” và được ưu tiên hỗ trợ nguồn lực, cơ chế đặc thù để triển khai thực hiện.

Việc Chính phủ ban hành Quy trình xét chọn sáng kiến đột phá thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc xây dựng cơ chế minh bạch, mở và hiện đại, khuyến khích sáng tạo trên mọi lĩnh vực. Quy trình không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức khoa học - công nghệ và doanh nghiệp, mà còn thúc đẩy sự liên kết giữa Nhà nước, nhà khoa học, nhà đầu tư và doanh nghiệp, hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện.

Bên cạnh đó, việc số hóa toàn bộ quy trình giúp giảm đáng kể thời gian xử lý hồ sơ, tăng khả năng giám sát và tương tác trực tuyến, bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả trong quản lý sáng kiến.

Đây được xem là một bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính và chuyển đổi số lĩnh vực khoa học - công nghệ, góp phần đưa các sáng kiến chiến lược nhanh chóng đi vào thực tiễn, tạo hiệu ứng lan tỏa trong nền kinh tế tri thức.

TH