Lý giải đề xuất trích thưởng 10% số thuế vượt thu cho cán bộ thuế

Mục tiêu của đề xuất này là tạo cơ chế khuyến khích, bảo đảm thu nhập ổn định cho người lao động trong ngành, đồng thời thúc đẩy hiệu quả công tác thu ngân sách.

Trình bày trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, cơ chế trích thưởng chỉ áp dụng khi cơ quan thuế tổ chức thu ngân sách vượt dự toán Quốc hội giao hàng năm, không phải là chế độ đặc thù mà chỉ mang tính khuyến khích.

Số tiền thưởng sẽ được sử dụng để bổ sung thu nhập cho công chức, người lao động và đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin, phục vụ công tác quản lý, giám sát thuế. Theo dự thảo, mức thưởng tối đa không vượt quá một lần tiền lương, và tổng kinh phí thưởng dự kiến khoảng 8.000 tỷ đồng mỗi năm.

Ông Tuấn cũng nhắc lại rằng, trước khi bãi bỏ cơ chế đặc thù, ngành thuế và hải quan từng được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép trích lần lượt 1,8% và 2,1% tổng số thu ngân sách để phục vụ chi thường xuyên, hiện đại hóa, mua sắm trang thiết bị, nhà làm việc và đầu tư công nghệ. Cơ chế mới - theo ông không phải là khôi phục đặc quyền cũ mà là trích thưởng từ kết quả vượt thu thực tế, nhằm động viên tinh thần và khuyến khích năng suất lao động.

Giải thích thêm về cơ sở của đề xuất, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn viện dẫn Nghị quyết 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách tiền lương và Kết luận 83-KL/TW. Hai văn kiện này yêu cầu rà soát, điều chỉnh các cơ chế tài chính, thu nhập đặc thù theo hướng khuyến khích người lao động làm việc hiệu quả, đúng năng suất, phù hợp với kết quả đầu ra, đồng thời xóa bỏ các khoản chi ngoài lương không minh bạch.

Tuy nhiên, nội dung này nhận được nhiều ý kiến khác nhau trong quá trình thẩm tra. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho rằng, việc có cơ chế bổ sung thu nhập cho cán bộ thuế là cần thiết, nhất là trong bối cảnh ngành thuế đang phải thực hiện khối lượng công việc lớn, chịu áp lực hiện đại hóa, chuyển đổi số và tinh giản bộ máy.

Theo ông Mãi, chính sách này có thể áp dụng tương tự như chế độ đang áp dụng cho cán bộ thanh tra, người làm công tác xây dựng pháp luật, hoặc các địa phương có cơ chế đặc thù.

Tuy vậy, ông cũng nhấn mạnh rằng việc đưa nội dung trích thưởng vào luật hiện chưa có cơ sở chính trị vững chắc, do các nghị quyết của Đảng và Quốc hội đã quy định bãi bỏ các khoản chi ngoài lương có nguồn từ ngân sách nhà nước.

Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ cần báo cáo Bộ Chính trị xem xét, cho ý kiến chỉ đạo. Nếu chủ trương này được chấp thuận, cần quy định rõ trong luật để bảo đảm tính công bằng, cân đối với các ngành khác, đồng thời quản lý, sử dụng nguồn thưởng minh bạch, hiệu quả và đúng quy định.

Ngoài ra, một số ý kiến cho rằng thay vì tập trung vào cơ chế thưởng vượt thu, cơ quan soạn thảo nên đề xuất thưởng dựa trên kết quả chống thất thu, thu hồi nợ thuế. Theo hướng này, có thể cho phép sử dụng một phần tiền thu hồi được từ các vụ gian lận, trốn thuế hoặc nợ thuế cũ đã được xử lý để khen thưởng cho tập thể và cá nhân có thành tích, nhằm khuyến khích tăng thu thực chất và công bằng.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ghi nhận kết quả tích cực của ngành thuế khi 9 tháng đầu năm 2025 đã thu ngân sách đạt 2 triệu tỷ đồng, bằng 97% chỉ tiêu Quốc hội giao. Ông dự báo tổng thu ngân sách năm nay sẽ đạt và vượt kế hoạch như năm 2024.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ ra hạn chế: “Năm nào chúng ta cũng vượt thu, điều này cho thấy việc lập dự toán nguồn thu chưa sát thực tế. Mục tiêu quản lý thuế là không để thất thu, nhưng cũng cần đánh giá kỹ việc dự toán và khai thác nguồn thu để phản ánh đúng năng lực của ngành”.

Trả lời thêm, Thứ trưởng Cao Anh Tuấn cho biết hiện nay Hà Nội và TP.HCM đang áp dụng cơ chế chi tăng thêm cho cán bộ, công chức, trong đó mỗi thành phố có khoảng 4.000 cán bộ thuế được hưởng chính sách này.

Trong khi đó, cán bộ, công chức thuế ở các đơn vị trung ương lại không được hưởng, tạo ra sự chênh lệch thu nhập trong cùng hệ thống, ảnh hưởng đến động lực làm việc. Chính vì vậy, Bộ Tài chính mong muốn có một cơ chế thống nhất, công bằng, vừa khuyến khích cán bộ làm việc hiệu quả, vừa bảo đảm thu nhập ổn định giữa các cấp.

Về tổng thể, Bộ Tài chính cho rằng cơ chế trích thưởng 10% số vượt thu không làm phát sinh gánh nặng ngân sách, vì chỉ được áp dụng khi có kết quả vượt dự toán. Khoản thưởng sẽ được quản lý theo quy định chặt chẽ, công khai, minh bạch, gắn trách nhiệm với kết quả thực thi nhiệm vụ. Đây được xem là biện pháp khuyến khích tài chính gắn liền với hiệu quả công vụ, góp phần xây dựng ngành thuế chuyên nghiệp, minh bạch và hiện đại hơn.

Văn Sơn