Thặng dư thương mại giảm mạnh, tỷ giá đối mặt sức ép trong quý cuối năm

Diễn biến này cho thấy cán cân thương mại đang thu hẹp đáng kể, làm gia tăng sức ép lên tỷ giá và cán cân thanh toán quốc tế trong quý IV, thời điểm nhu cầu ngoại tệ thường tăng cao để phục vụ nhập khẩu và thanh toán quốc tế cuối năm.

Trong tháng 9, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 82,49 tỷ USD, giảm 0,7% so với tháng 8. Trong đó, xuất khẩu đạt 42,67 tỷ USD, giảm 1,7% (tương ứng giảm 716 triệu USD), trong khi nhập khẩu đạt 39,82 tỷ USD, tăng 0,4% (tăng 155 triệu USD).

Tính chung 9 tháng, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 680,66 tỷ USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm 2024, tương ứng tăng hơn 100,5 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu đạt 348,74 tỷ USD, tăng 16%, và nhập khẩu đạt 331,92 tỷ USD, tăng 18,8%.

Tốc độ tăng nhập khẩu cao hơn xuất khẩu đã khiến thặng dư thương mại giảm mạnh so với mức 21,15 tỷ USD cùng kỳ năm trước.

Theo đánh giá của Cục Hải quan, việc thặng dư thương mại thu hẹp là dấu hiệu cần theo dõi sát trong bối cảnh nhu cầu ngoại tệ phục vụ nhập khẩu dịp cuối năm tăng cao. Điều này có thể tác động trực tiếp đến tỷ giá VND/USD, làm tăng áp lực điều hành chính sách tiền tệ trong quý IV.

Số thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu tháng 9 đạt 36.082 tỷ đồng, giảm 4,2% so với tháng trước. Lũy kế 9 tháng đầu năm đạt 336.540 tỷ đồng, tương đương 81,9% dự toán năm, tăng 9,9% so với cùng kỳ 2024.

Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), triển vọng thương mại của Việt Nam đang đối mặt với áp lực từ các biện pháp thuế quan mới của Hoa Kỳ, có thể khiến xuất khẩu tăng chậm lại sau giai đoạn “dồn toa” đơn hàng trong nửa đầu năm. Cùng với đó, chỉ số Nhà quản trị Mua hàng (PMI) ngành chế biến - chế tạo cho thấy khu vực này chững lại từ cuối năm 2024, dù có phục hồi trong tháng 7/2025 nhưng đã giảm trở lại trong tháng 8 và đi ngang trong tháng 9 do số lượng đơn hàng mới sụt giảm.

Giới phân tích cho rằng, thặng dư thương mại giảm sẽ là thách thức lớn trong điều hành tỷ giá những tháng cuối năm. Để ổn định thị trường, ngày 1/10, Ngân hàng Nhà nước đã bán ra khoảng 1,41 tỷ USD theo hợp đồng kỳ hạn 6 tháng cho các ngân hàng thương mại – một biện pháp được xem là “phòng tuyến mềm” nhằm ổn định thị trường ngoại hối.

Cùng thời điểm, Kho bạc Nhà nước thực hiện mua vào khoảng 490 triệu USD (giải ngân ngày 6/10), khiến nguồn cung ngoại tệ tạm thời giảm, tạo áp lực tăng lên tỷ giá.

Tính đến ngày 30/9, đồng VND đã mất giá 3,5% so với USD. Đáng chú ý, điều này diễn ra trong bối cảnh đồng USD giảm mạnh trên thị trường quốc tế, mất giá so với EUR (-11,6%), TWD, JPY, THB và SGD.

Việc VND giảm giá khi USD toàn cầu suy yếu cho thấy áp lực tỷ giá của Việt Nam xuất phát chủ yếu từ yếu tố nội tại, gồm thặng dư thương mại thu hẹp, dòng vốn rút ròng và nhu cầu ngoại tệ gia tăng.

Theo ADB, nếu tỷ giá tiếp tục biến động mạnh, Việt Nam có thể đối mặt với rủi ro tăng chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu, gia tăng nghĩa vụ nợ nước ngoài của Chính phủ và doanh nghiệp, đồng thời làm trầm trọng thêm áp lực lạm phát chi phí đẩy trong bối cảnh nền kinh tế vẫn phụ thuộc lớn vào hàng nhập khẩu đầu vào.

Tổ chức này khuyến nghị Việt Nam cần tăng cường phối hợp giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, đảm bảo không phụ thuộc quá mức vào nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ tăng trưởng, mà phải duy trì ổn định tỷ giá, kiểm soát lạm phát nhập khẩu và giữ dự trữ ngoại hối ở mức an toàn, nhằm bảo vệ ổn định kinh tế vĩ mô trong quý cuối năm 2025.

Khải Hưng