Giá điện hai thành phần bắt đầu được thí điểm từ tháng 10
Bộ Công Thương cho biết cơ chế giá điện hai thành phần sẽ được thí điểm từ tháng 10/2025, trước khi xem xét áp dụng chính thức từ năm 2026, đánh dấu bước cải cách quan trọng trong lộ trình hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam.
Theo ông Trần Hoài Trang - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), cơ chế này sẽ được triển khai thử nghiệm đối với nhóm khách hàng sản xuất có mức tiêu thụ điện bình quân từ 200.000 kWh/tháng trở lên, tương ứng khoảng 7.000 doanh nghiệp trên toàn quốc.
Việc thí điểm sẽ do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) trực tiếp thực hiện, dưới sự giám sát của Bộ Công Thương. Sau giai đoạn thử nghiệm, cơ quan quản lý sẽ tổng hợp, đánh giá kết quả để quyết định việc triển khai chính thức trong năm tới.
Hiện nay, Việt Nam đang áp dụng cơ chế giá điện một thành phần, tức người dùng chỉ thanh toán dựa trên sản lượng điện tiêu thụ (tính bằng kWh).
Cách tính này được cho là chưa phản ánh đầy đủ chi phí thực tế mà ngành điện phải đầu tư và duy trì, bao gồm chi phí khấu hao tài sản, vận hành hệ thống truyền tải, trạm biến áp, lưới điện phân phối...
Trong khi đó, giá điện hai thành phần được cấu trúc gồm phí điện năng (dựa trên lượng điện tiêu thụ) và phí công suất (dựa trên mức công suất đăng ký sử dụng hàng tháng, tính bằng kW). Dù người dùng không tiêu thụ điện tại một thời điểm nhất định, họ vẫn phải trả phí công suất đã đăng ký, phản ánh đúng chi phí mà ngành điện phải đảm bảo để cung cấp nguồn điện sẵn sàng.
Trước đó, Bộ Công Thương đã xây dựng lộ trình triển khai 4 giai đoạn cho cơ chế giá điện mới này. Giai đoạn đầu, từ nay đến giữa năm 2026, sẽ tập trung thí điểm với doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn, đặc biệt là các đơn vị tham gia mô hình mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa nhà phát năng lượng tái tạo và khách hàng tiêu thụ điện công nghiệp.
Trong thời gian thí điểm, Bộ Công Thương sẽ thu thập và phân tích dữ liệu thực tế như sản lượng điện, đặc điểm sử dụng, mức độ phụ tải... nhằm hoàn thiện công thức tính toán, đảm bảo phù hợp với từng nhóm khách hàng trước khi triển khai chính thức.
Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng Ban Kinh doanh EVN, cho biết cơ chế giá điện hai thành phần đã được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng, bởi đây là mô hình phản ánh chính xác hơn chi phí đầu tư và vận hành hệ thống điện.
Theo ông Dũng, hạ tầng kỹ thuật hiện nay của Việt Nam đủ điều kiện triển khai, khi hệ thống công tơ điện tử thông minh có thể ghi nhận dữ liệu tiêu thụ theo chu kỳ 30 phút và truyền số liệu về trung tâm điều hành theo thời gian thực. Bên cạnh đó, hạ tầng truyền dẫn và quản lý dữ liệu của ngành điện cũng đã được đầu tư tương đối hoàn chỉnh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng phương thức tính giá mới.
Đại diện EVN cho rằng, cơ chế giá điện hai thành phần sẽ giúp phản ánh đúng hơn chi phí đầu tư của ngành điện để đảm bảo cung cấp đủ công suất cho người tiêu dùng. “Với giá điện một thành phần như hiện nay, hai khách hàng có cùng sản lượng sử dụng nhưng khác thời điểm hoặc cường độ tiêu thụ vẫn trả cùng một mức phí. Còn với cơ chế hai thành phần, tiền điện năng là như nhau, nhưng phần chi phí công suất sẽ thay đổi tùy theo hành vi và thời điểm sử dụng điện”, ông Dũng phân tích.
Điều này cũng mở ra cơ hội cho doanh nghiệp chủ động tối ưu chi phí điện năng thông qua việc điều chỉnh hành vi sử dụng điện. “Trước đây, người dùng muốn tiết kiệm phải giảm sản lượng tiêu thụ. Nay, họ có thể tiết kiệm bằng cách quản lý công suất sử dụng – ví dụ như giảm phụ tải giờ cao điểm, hoặc bố trí lại quy trình sản xuất,” ông Dũng chia sẻ.
Theo đánh giá của các chuyên gia năng lượng, việc triển khai cơ chế giá điện hai thành phần là bước đi tất yếu trong quá trình chuyển đổi sang thị trường điện cạnh tranh, gồm ba cấp độ: phát điện - bán buôn - bán lẻ.
Tuy nhiên, chính sách này sẽ có tác động khác nhau đến từng nhóm khách hàng, khiến chi phí điện của một số doanh nghiệp có thể tăng, trong khi nhóm khác lại được hưởng lợi. Vì vậy, Bộ Công Thương khẳng định việc áp dụng cần được thực hiện theo lộ trình phù hợp, kết hợp với truyền thông và hướng dẫn minh bạch để tạo sự đồng thuận trong xã hội.
Cơ chế giá điện hai thành phần không chỉ giúp ngành điện minh bạch hóa chi phí và phân bổ hợp lý nguồn lực, mà còn khuyến khích người sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả hơn, qua đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và thúc đẩy phát triển thị trường năng lượng bền vững tại Việt Nam.