TP.HCM chuẩn bị lập vùng phát thải thấp, tiến tới quản lý khí thải giao thông
TP.HCM đang lên kế hoạch triển khai vùng phát thải thấp (Low Emission Zone - LEZ) tại khu vực trung tâm và huyện Cần Giờ, dự kiến áp dụng từ năm 2026. Đây là bước đi quan trọng trong chiến lược kiểm soát ô nhiễm không khí, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Sáng 7/10, Sở Xây dựng TP.HCM tổ chức hội thảo báo cáo kết quả nghiên cứu vùng phát thải thấp, lộ trình chuyển đổi và chính sách hỗ trợ phương tiện giao thông xanh thuộc Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn thành phố.
Theo đơn vị tư vấn, sau sáp nhập, TP.HCM có quy mô dân số hơn 14 triệu người, đang đối mặt với áp lực lớn từ ô nhiễm do giao thông. Hiện nay, thành phố có hơn 1 triệu ô tô và 7,3 triệu xe máy, chiếm tới 88% lượng NOx, 99% CO, 79% SO₂ và 88% lượng bụi tổng phát thải. Nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình đạt 31 µg/m³, cao gấp 6 lần khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Tình trạng ô nhiễm không khí được đánh giá gây thiệt hại hơn 3.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 0,25% GRDP của TP.HCM, đồng thời tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng. Trước bối cảnh đó, các chuyên gia đề xuất chọn khu trung tâm TP.HCM (giới hạn bởi 15 cây cầu và 20 tuyến đường chính) cùng tuyến đường Rừng Sác (Cần Giờ) làm hai khu vực đầu tiên triển khai vùng phát thải thấp.
Theo đề án, từ năm 2026, TP.HCM sẽ hạn chế hoạt động của xe kinh doanh vận tải chạy xăng, dầu không đạt chuẩn khí thải tại khu trung tâm, đồng thời thí điểm kiểm soát khí thải trên tuyến đường Rừng Sác.
Giai đoạn 2027 - 2030, thành phố sẽ mở rộng kiểm định khí thải xe máy trên diện rộng. Những phương tiện không đạt tiêu chuẩn sẽ bị hạn chế lưu thông vào khu trung tâm, trong khi vùng phát thải thấp được mở rộng tới xã Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ và Thạnh An.
Đến năm 2031, vùng LEZ dự kiến được mở rộng ra vành đai 1, bao quanh bởi các tuyến Phạm Văn Đồng - Nguyễn Thái Sơn - Bảy Hiền - Hương Lộ 2 - Nguyễn Văn Linh. Từ năm 2032, toàn bộ phương tiện ra vào khu vực này phải đạt tiêu chuẩn khí thải cao nhất.
Để thực hiện, thành phố sẽ lắp đặt 58 camera nhận dạng biển số (ANPR) tại khu trung tâm và 9 camera dọc tuyến Rừng Sác. Hệ thống này sẽ tự động ghi hình, nhận diện và xử phạt phương tiện không đạt chuẩn. Đồng thời, TP.HCM kiến nghị Bộ Xây dựng sớm bổ sung biển báo “Vùng phát thải thấp” vào Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về báo hiệu đường bộ, giúp người lái xe dễ nhận biết khi ra vào khu vực này.
Việc thiết lập vùng phát thải thấp gắn liền với ba trụ cột chiến lược: điện hóa phương tiện, phân vùng phát thải thấp và xây dựng hạ tầng - chính sách hỗ trợ. TP.HCM ưu tiên chuyển đổi phương tiện phát thải cao như xe buýt, taxi, xe công nghệ và xe tải sang sử dụng năng lượng sạch.
Theo kế hoạch, từ nay đến năm 2030, thành phố sẽ mở mới 78 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch với khoảng 2.850 phương tiện, đồng thời kết nối với hệ thống xe đạp và xe máy điện công cộng nhằm hình thành mạng lưới giao thông xanh đồng bộ.
Trong giai đoạn tiếp theo, TP.HCM sẽ khuyến khích người dân và doanh nghiệp chuyển đổi sang phương tiện điện thông qua nhiều chính sách ưu đãi: miễn 100% lệ phí trước bạ đối với xe điện kinh doanh vận tải; giảm 50% phí bảo trì đường bộ và lệ phí cấp đổi biển số cho ô tô điện; hỗ trợ 10% giá trị xe máy mới (tối đa 5 triệu đồng) cho người dân đổi xe; bồi hoàn 70% giá trị còn lại của xe máy cũ được thanh lý; và hỗ trợ 10% lãi suất vay mua phương tiện mới.
Thành phố cũng xác định cơ chế hỗ trợ theo từng nhóm đối tượng: hộ nghèo được hỗ trợ 100% chi phí chuyển đổi, hộ cận nghèo 80%, và hộ thường 20%, đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra công bằng và ít tác động nhất đến đời sống người dân.
Phát biểu tại hội thảo, ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho rằng việc xây dựng vùng phát thải thấp là bước đi cần thiết trong bối cảnh đô thị đang chịu sức ép ô nhiễm ngày càng lớn. Ông khẳng định thành phố sẽ “chuyển đổi xanh từng bước, bắt đầu từ nhóm phương tiện do nhà nước quản lý như xe buýt và xe công nghệ, sau đó mở rộng đến người dân, doanh nghiệp”.
Theo ông An, đề án hiện đang được điều chỉnh, mở rộng quy mô áp dụng cho toàn địa bàn TP.HCM sau hợp nhất và sẽ được trình Hội đồng nhân dân thành phố phê duyệt vào cuối năm 2025, dự kiến triển khai chính thức từ đầu năm 2026.
“Quá trình chuyển đổi giao thông xanh phải được thực hiện trên tinh thần khuyến khích, ưu đãi và hỗ trợ, đảm bảo công bằng cho người dân, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp. Đây không chỉ là biện pháp bảo vệ môi trường mà còn là chiến lược phát triển bền vững, gắn với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”, ông nhấn mạnh.