Đưa ngành trồng trọt vào quỹ đạo phát thải thấp giai đoạn 2025 - 2035

Đề án đặt mục tiêu đến năm 2035, ngành trồng trọt sẽ góp phần giảm ít nhất 15% lượng phát thải khí nhà kính so với mức năm 2020, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và gia tăng năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Một nhãn hiệu quốc gia “Phát thải thấp” sẽ được xây dựng, áp dụng cho sản phẩm ngành hàng trồng trọt đáp ứng tiêu chí môi trường. Tất cả tỉnh, thành phải triển khai tối thiểu 1 - 2 mô hình sản xuất giảm phát thải có khả năng nhân rộng. Trên phạm vi cả nước sẽ hình thành ít nhất 15 mô hình thí điểm phát triển tín chỉ carbon, đủ điều kiện tham gia thị trường quốc tế.

Tầm nhìn dài hạn đến năm 2050, toàn bộ diện tích cây trồng chủ lực áp dụng quy trình canh tác bền vững, dữ liệu phát thải được số hóa và liên thông với hệ thống giám sát quốc gia. Nhãn hiệu “Phát thải thấp” trở thành chuẩn mực phổ biến, đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về nông sản gắn trách nhiệm khí hậu.

Để hiện thực hóa mục tiêu, Đề án định hướng tái cơ cấu sản xuất: diện tích lúa kém hiệu quả sẽ chuyển sang cây trồng cạn có giá trị cao hoặc kết hợp nuôi thủy sản; mô hình “một vụ lúa - một vụ màu” được khuyến khích để cải tạo đất và giảm phát thải. Với cây lâu năm, ưu tiên giống vừa mang lại hiệu quả kinh tế, vừa có khả năng hấp thu carbon.

Các gói kỹ thuật canh tác giảm phát thải sẽ được chuẩn hóa. Đối với lúa, áp dụng tưới ngập khô xen kẽ, hệ thống thâm canh cải tiến (SRI). Phân bón hữu cơ, vi sinh, phân chậm tan sẽ thay dần phân vô cơ; thuốc bảo vệ thực vật hóa học được hạn chế, thay thế bằng giải pháp sinh học. Công nghệ số, cảm biến và phần mềm giám sát độ ẩm đất sẽ hỗ trợ điều tiết nước, phân bón và thuốc, giúp tiết kiệm chi phí và giảm phát thải.

Các mô hình trình diễn sẽ được triển khai tại vùng sản xuất hàng hóa tập trung, gắn kết nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, đồng thời áp dụng cơ chế đo lường - báo cáo - thẩm định (MRV) theo chuẩn quốc tế.

Một cơ sở dữ liệu quốc gia về phát thải trong trồng trọt sẽ được xây dựng, tích hợp thông tin theo vùng sinh thái, cây trồng và kỹ thuật áp dụng. Dữ liệu này sẽ liên thông với hệ thống kiểm kê khí nhà kính quốc gia, đảm bảo minh bạch và là nền tảng cho việc tham gia thị trường carbon.

Song song, tối thiểu 3.000 cán bộ kỹ thuật, khuyến nông và nông dân nòng cốt sẽ được đào tạo về canh tác giảm phát thải, cơ chế MRV và tín chỉ carbon. Năm bộ tài liệu truyền thông chuẩn hóa sẽ được biên soạn, phổ biến rộng rãi để thay đổi hành vi sản xuất theo hướng bền vững.

Đề án xác định 7 nhóm giải pháp. Trước hết là hoàn thiện thể chế, rà soát và bổ sung chính sách, ban hành bộ tiêu chí canh tác phát thải thấp, đồng thời áp dụng cơ chế ưu đãi tài chính cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.

Về khoa học công nghệ, ưu tiên nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cảm biến thông minh, nông nghiệp chính xác; khuyến khích sáng kiến như sản xuất than sinh học từ phụ phẩm, luân canh hợp lý, hay trồng kết hợp bèo hoa dâu để tăng khả năng tích trữ carbon trong đất.

Trong tổ chức sản xuất, hợp tác xã được coi là hạt nhân liên kết chuỗi, doanh nghiệp được khuyến khích đầu tư vùng nguyên liệu, cùng nông dân quản lý phát thải và truy xuất nguồn gốc carbon.

Nguồn lực tài chính sẽ kết hợp ngân sách nhà nước, vốn xã hội hóa và tài trợ quốc tế. Các chương trình đào tạo, truyền thông sẽ lồng ghép nội dung sản xuất phát thải thấp và tiêu dùng xanh.

Hợp tác quốc tế là một trụ cột quan trọng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ mở rộng hợp tác với FAO, WB, GIZ, JICA, UNDP, IFAD và nhiều tổ chức khác nhằm tiếp nhận hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, cũng như chia sẻ kinh nghiệm quản lý. Việt Nam cũng sẽ tham gia sâu hơn vào các sáng kiến toàn cầu về nông nghiệp phát thải thấp, qua đó nâng cao vị thế và mở rộng thị trường xanh cho nông sản Việt.

TH