Dám dừng lại để đi xa hơn: Trí tuệ của nhà lãnh đạo tỉnh thức

Chúng ta thường nghĩ lãnh đạo là phải không ngừng tiến lên, quyết đoán, đưa ra lời giải tức thì. Nhưng ít ai nói cho bạn biết: sức mạnh đích thực của lãnh đạo không nằm ở tốc độ, mà ở khả năng dừng lại để lắng nghe chính mình. Trong khoảng lặng ấy, sự sáng suốt được khơi nguồn; trong khoảng lặng ấy, ta nhìn thấy rõ hơn con người, tổ chức và con đường phía trước.

Trong guồng xoay của thời đại

Trong nhịp sống hiện đại, sự hiện diện của thân và tâm thường hiếm khi gặp nhau. Cơ thể có mặt trong phòng họp, trước màn hình, tại bàn thương thảo… nhưng tâm trí lại lang thang: kế hoạch chưa xong, nhân sự đang thiếu, khách hàng vừa phàn nàn, hay đơn giản là nghĩ về kỳ nghỉ cuối tuần.

Nghiên cứu tại Đại học Harvard cho thấy: gần một nửa thời gian trong ngày, con người để tâm trí trôi nổi ở một nơi khác. Hệ quả là năng lượng cạn kiệt, năng suất giảm sút và hạnh phúc rời xa.

Điều nghịch lý của lãnh đạo là: để đi xa hơn, đôi khi phải dừng lại. “Tạm dừng” không phải để trì hoãn, mà để tái lập năng lượng, làm mới sự tập trung, và lãnh đạo bằng sáng suốt thay vì căng thẳng.

Khởi đầu trong tỉnh thức

Một buổi sáng vội vã, hoảng loạn có thể định hình cả ngày. Trễ một cuộc hẹn, tắc đường, điện thoại reo liên tục… và ta lao vào công việc trong trạng thái chưa kịp “thở”. Giống như chạy marathon mà chưa hề khởi động.

Ngược lại, một khởi đầu chánh niệm lại có sức mạnh định hình toàn bộ nhịp điệu. Đó có thể là một tách trà uống trong tĩnh lặng, năm nhịp thở sâu trước khi mở laptop, hay một đoạn đường đi làm không chạm vào điện thoại. Những khoảnh khắc nhỏ ấy giống như viên gạch nền móng - nếu nó vững, toàn bộ công trình phía trên cũng vững.

Huấn luyện viên chánh niệm Melissa Re gợi ý: “Hãy chọn một phẩm chất để mang theo hôm nay - kiên nhẫn, sáng tạo, hay sự bền bỉ. Hãy hình dung mình đang sống trọn vẹn với phẩm chất đó và để nó dẫn dắt bạn.” Một nhà lãnh đạo biết khởi đầu trong tỉnh thức không chỉ định hình năng lượng cho bản thân mà còn lan tỏa nhịp điệu tích cực cho cả tổ chức.

Lắng nghe toàn tâm - Nói năng chọn lọc

Một trong những cạm bẫy lớn nhất của lãnh đạo là nghe để phản ứng, chứ không phải để thấu hiểu. Trong các cuộc họp, khi nhân viên chia sẻ, nhiều lãnh đạo vô thức chuẩn bị phản biện hoặc bảo vệ quan điểm. Đối thoại biến thành “trận đấu” hơn là sự kết nối.

Chánh niệm mời gọi ta lắng nghe với sự hiện diện trọn vẹn - gác lại bản ngã, mở lòng với người đối diện, và cho khoảng lặng cơ hội lên tiếng. Khi lãnh đạo lắng nghe sâu, nhân viên cảm nhận được sự tôn trọng. Và khi lãnh đạo cất lời, mỗi câu nói ngắn gọn, súc tích nhưng vang dội - như nhạc trưởng chỉ cần một cái phất tay là cả dàn nhạc đồng loạt vang lên.

Đó là cách xây dựng niềm tin - thứ vốn quý vô hình quyết định sự bền vững của doanh nghiệp.

Đơn nhiệm - Con đường vào “dòng chảy”

Thế giới tôn vinh đa nhiệm, nhưng khoa học chứng minh: đa nhiệm chỉ là ảo tưởng. Não bộ không thể xử lý hai việc cùng lúc, nó chỉ nhảy qua lại, khiến hiệu suất giảm, sai sót tăng và năng lượng sụt nhanh.

Lãnh đạo cấp cao thường rơi vào “bẫy đa nhiệm”: vừa trả lời email, vừa nghe điện thoại, vừa nghĩ về báo cáo. Kết quả là bận rộn triền miên nhưng hiếm khi chạm đến sự thỏa mãn.

Trái lại, chọn “đơn nhiệm” - dồn toàn bộ sự hiện diện vào một việc - giúp ta bước vào trạng thái dòng chảy: thời gian như ngừng lại, công việc liền mạch, sáng tạo tuôn trào. Lãnh đạo biết đơn nhiệm vừa nâng cao hiệu suất cá nhân, vừa làm gương cho đội ngũ: làm ít hơn nhưng sâu hơn, và vì thế mà đạt nhiều hơn.

Khoảng dừng ngắn - Liều thuốc dài hạn

Cơ thể con người không được thiết kế để ngồi bất động tám giờ. Chúng ta cần những “khoảng nghỉ vi mô” vài phút để tái cân bằng: một hơi thở sâu, một lần đứng lên vươn vai, một bước chân ra ngoài trời. Chỉ vậy cũng đủ để não bộ “reset” và quay lại sáng suốt hơn.

Một thói quen đơn giản khác: ghi lại một điều tích cực mỗi ngày - một thương vụ thuận lợi, một lời cảm ơn từ nhân viên, hay chỉ là khoảnh khắc bình yên với tách cà phê. Điều này rèn não bộ tập trung vào điểm sáng thay vì điểm tối. Với lãnh đạo, điều này đặc biệt quan trọng, vì năng lượng của bạn chính là tông nhạc cho toàn bộ tổ chức.

Bài học từ thất bại

Không lãnh đạo nào tránh được sai lầm. Nhưng trí tuệ lãnh đạo không nằm ở việc né thất bại, mà ở cách đối diện. Người lãnh đạo tỉnh thức sẽ hỏi: “Bài học ở đây là gì? Lần sau ta sẽ làm khác thế nào?”

Thất bại, thay vì là “vết nhơ”, trở thành tài sản. Nó rèn luyện sự kiên định, khiêm nhường và sáng tạo. Và khi lãnh đạo dám chia sẻ thất bại thay vì che giấu, họ gieo hạt giống cho văn hóa học hỏi liên tục - yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp trường tồn.

Trí tuệ của khoảng lặng

Trong một thế giới coi “tốc độ” là lợi thế, thì dám dừng lại chính là một loại trí tuệ. Tạm dừng không phải là chậm lại, mà là để đi xa hơn - với tâm sáng suốt và năng lượng tái sinh. Đó là lúc lãnh đạo trở về lắng nghe cơ thể, điều chỉnh hơi thở, nhận diện cảm xúc, và kết nối sâu sắc với chính mình cùng đội ngũ.

Khoảnh khắc dừng lại, khoảnh khắc vĩ đại

Lãnh đạo không phải là người có nhiều câu trả lời nhất, mà là người đủ tỉnh thức để đặt những câu hỏi đúng nhất – với chính mình và với tập thể. Và những câu hỏi ấy chỉ xuất hiện khi ta cho phép mình tạm dừng.

Thế giới đang chạy nhanh hơn bao giờ hết. Nhưng nếu tất cả chỉ biết chạy, ai sẽ là người dám dừng lại để nhìn thấy con đường? Chính là bạn - người lãnh đạo.

Hãy thử bắt đầu từ một điều nhỏ: một hơi thở sâu trước cuộc họp quan trọng, một phút lặng trước khi trả lời email, một lời biết ơn thầm thì trong ngày bận rộn. Rồi bạn sẽ thấy, từ những khoảng dừng tưởng chừng nhỏ bé ấy, bạn bước vào một sức mạnh lãnh đạo lớn lao - sức mạnh của sự hiện diện, của trí tuệ và của tầm nhìn khai sáng.

Khoảnh khắc bạn dừng lại hôm nay, có thể chính là khoảnh khắc vĩ đại nhất trong hành trình lãnh đạo của bạn ngày mai.

TS. Quách Tuấn Khanh