Doanh nghiệp - Trụ cột kiến tạo hệ sinh thái đô thị thông minh (Bài 4)

Tiềm năng lớn nhưng chưa bứt phá

TP.HCM hiện có khoảng 23.000 DN công nghệ thông tin với trên 85.500 lao động, một lực lượng đủ mạnh để trở thành nền móng cho chuyển đổi số. Với việc địa giới hành chính mở rộng từ tháng 7/2025 có sự tham gia của Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, bức tranh công nghệ của Thành phố càng đa dạng, mở rộng không gian phát triển cho DN.

Các tập đoàn lớn như FPT, Viettel, VNPT, CMC đã sớm hiện diện, xây dựng trung tâm nghiên cứu và dự án trọng điểm. VNG - kỳ lân công nghệ đầu tiên của Việt Nam phục vụ hàng chục triệu người dùng qua hệ sinh thái dịch vụ số. MoMo trở thành ví điện tử lớn nhất cả nước với 31 triệu khách hàng. BusMap cũng khẳng định sức mạnh của nguồn nhân lực công nghệ tại thành phố.

Bình Dương đang nổi lên như “phòng thí nghiệm” của công nghiệp thông minh, nơi IoT, robot và quản trị sản xuất số được ứng dụng rộng rãi trong các khu công nghiệp. Bà Rịa - Vũng Tàu khai thác lợi thế cảng Cái Mép - Thị Vải, phát triển logistics container thông minh, tạo năng lực kết nối toàn cầu. Tất cả tạo nên lợi thế vùng để TP.HCM phát triển công nghệ.

Nghị quyết 57 của Quốc hội đã tạo ra “cơ chế đặc thù” để TP.HCM phát huy tiềm năng, trong đó có hàng loạt chính sách ưu tiên đổi mới sáng tạo, hỗ trợ DN công nghệ số và thúc đẩy chuyển đổi số.

Bà Công Tằng Tôn Nữ Thuỳ Trang - Tổng giám đốc ITO Việt Nam cho rằng, điểm nổi bật của nghị quyết 57 không chỉ ở ứng dụng công nghệ để quản lý đô thị hiệu quả hơn, mà còn ở việc kiến tạo một hệ sinh thái thông minh toàn diện, từ giao thông, y tế, giáo dục đến tài chính, thương mại điện tử và quản trị công. Đây là nền tảng gia tăng năng lực cạnh tranh của DN và tạo ra giá trị kinh tế - xã hội bền vững.

Theo bà Thuỳ Trang, cơ chế PPP và sandbox là chìa khóa quan trọng để thúc đẩy DN tham gia sâu hơn vào chiến lược đô thị thông minh. PPP giúp chia sẻ rủi ro và huy động nguồn lực giữa khu vực công - tư, nếu minh bạch sẽ khuyến khích DN mạnh dạn đầu tư vào hạ tầng số và dịch vụ đô thị. Sandbox mở ra không gian thử nghiệm ý tưởng và mô hình kinh doanh mới trong khuôn khổ kiểm soát, giúp DN giảm thiểu rủi ro chính sách trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh. Bà nhấn mạnh: “Nếu TP.HCM triển khai đồng bộ cả hai cơ chế với tinh thần “mở cửa, thử nghiệm, chấp nhận rủi ro có kiểm soát”, chắc chắn sẽ tạo động lực mạnh mẽ để DN dấn thân đổi mới sáng tạo, góp phần kiến tạo những giải pháp đô thị đột phá và bền vững”.

Ông Nguyễn Bá Diệp - Đồng sáng lập Tập đoàn Công nghệ Tài chính MoMo cũng khẳng định, việc thúc đẩy cơ chế sandbox và hỗ trợ thị trường dữ liệu sẽ là bệ phóng giúp các DN nội địa tăng tốc và vươn tầm. Tuy nhiên, vốn cho đổi mới sáng tạo không thể tiếp cận bằng tư duy tín dụng truyền thống, bởi giá trị thực của DN công nghệ không nằm ở đất đai, nhà xưởng, mà ở sản phẩm, dữ liệu, con người và năng lực thực thi.

Thực tế, một mô hình đô thị thông minh toàn diện tại các thành phố lớn có thể cần tới 200 triệu USD để triển khai, và riêng giai đoạn 2025 - 2030, tổng vốn cần huy động cho 5 đô thị tiên phong, trong đó có TP.HCM, lên tới 1 tỷ USD. Con số này cho thấy DN không thể đứng ngoài cuộc, mà phải chủ động tham gia như lực lượng trung tâm.

Trụ cột kiến tạo siêu đô thị thông minh

TP.HCM mở rộng đang quy tụ một cộng đồng DN phong phú, trải rộng từ sản xuất đến dịch vụ, từ startup đến tập đoàn lớn. VNG, MoMo, BusMap khẳng định vai trò tiên phong trong công nghệ số và dịch vụ trực tuyến. FPT, Viettel, VNPT, CMC đang triển khai hạ tầng dữ liệu và giải pháp công nghệ quy mô lớn. Bình Dương trở thành nơi thử nghiệm sản xuất thông minh, số hóa quản trị và logistics. Các DN năng lượng và cảng biển ở Bà Rịa - Vũng Tàu phát triển lưới điện thông minh và chuỗi cung ứng số. Tất cả cộng hưởng tạo nên hệ sinh thái đa tầng, là nền móng cho một siêu đô thị thông minh.

Theo bà Công Tằng Tôn Nữ Thuỳ Trang, để trở thành lực lượng nòng cốt, DN cần chuẩn bị đồng bộ về vốn, nhân lực, công nghệ và quản trị. Bà phân tích: “Vốn phải được hoạch định dài hạn để đảm bảo nguồn lực ổn định. Nhân lực cần được đào tạo liên tục, thích ứng nhanh với biến động. Công nghệ phải được nghiên cứu và làm chủ, còn quản trị cần minh bạch, đổi mới và hợp tác mở. Quan trọng hơn, tư duy hệ sinh thái phải được đề cao. DN không thể phát triển đơn độc, mà cần phối hợp cùng Nhà nước, viện nghiên cứu, startup và cộng đồng để kiến tạo đô thị thông minh bền vững”.

Nhấn mạnh thêm về khía cạnh pháp lý, ông Nguyễn Bá Diệp cho rằng : “Thách thức lớn nhất với DN khi đồng hành cùng chiến lược đô thị thông minh là hành lang pháp lý. Chi phí và nhân lực DN có thể chủ động bằng cách huy động vốn, hợp tác quốc tế hoặc đào tạo nhân tài. Nhưng nếu hành lang pháp lý chậm thay đổi, thiếu minh bạch thì DN khó có thể triển khai nhanh các giải pháp mới. Do đó, điều quan trọng nhất là TP.HCM cần tạo ra khung pháp lý linh hoạt, minh bạch và cập nhật để đồng hành cùng tốc độ đổi mới của DN. Và khi điểm nghẽn này được tháo gỡ, mọi thách thức khác sẽ trở thành cơ hội để DN bứt phá”.

Cũng theo ông Diệp, sandbox là công cụ chính sách rất mạnh mẽ nếu được vận hành minh bạch.“Công nghệ thay đổi nhanh, nếu mất cả năm để xin phê duyệt thử nghiệm, DN nhỏ sẽ không đủ sức theo kịp, còn khung thử nghiệm cũng đã lỗi thời. Sandbox phải được cấp phép trong vòng một tháng, và khi thử nghiệm thành công cần thể chế hóa ngay để triển khai chính thức. Nếu vận hành linh hoạt, sandbox sẽ trở thành công cụ chính sách mạnh mẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo”, ông nhấn mạnh.

Minh Hào