Ân tình và chân tình
Ông cha ta có câu: “Một miếng khi đói bằng một gói khi no”. Câu tục ngữ giản dị ấy giờ đây càng trở nên ý nghĩa hơn khi so chiếu mối nghĩa tình keo sơn giữa Việt Nam và Cuba suốt hơn sáu thập kỷ qua. Hai quốc gia ở hai châu lục, cách nhau nửa vòng trái đất nhưng luôn đồng hành và sẻ chia gian khó.
Tình bạn đặc biệt ấy đã nhiều lần được thử thách qua chiến tranh khốc liệt, qua những năm tháng cấm vận, khủng hoảng kinh tế và ngày nay lại tiếp tục được khẳng định bằng những nghĩa cử đầy nhân văn, chưa từng có tiền lệ.
Mới đây nhất, Việt Nam đã phát động chiến dịch toàn quốc và trao tặng nhân dân Cuba gói hỗ trợ trị giá 385 tỷ đồng như một lời tri ân thắm thiết cho tình nghĩa sắt son suốt 65 năm. Điều khiến nhiều người xúc động hơn cả là cách Cuba ngay lập tức đáp lại ân tình đó: Không chỉ bằng lời cảm ơn hay tuyên bố tượng trưng, mà bằng hành động chân tình - quyết định chuyển giao công nghệ sản xuất thuốc điều trị ung thư cho Việt Nam. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hợp tác y tế hai nước, Cuba đưa toàn bộ công nghệ sinh học mũi nhọn của mình sang Việt Nam. Hành động ấy không đơn thuần là một thỏa thuận khoa học hay thương mại, mà còn là biểu tượng của tình bạn thủy chung, của sự tin cậy và khát vọng sẻ chia giữa hai dân tộc.
Trở lại những năm thập niên 1960, quan hệ Việt Nam - Cuba được xây dựng và tôi luyện qua những giai đoạn cam go nhất của lịch sử. Khi Việt Nam đang trong khói lửa chiến tranh, Chủ tịch Fidel Castro đã vang lên tuyên bố bất hủ: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình.” Lời khẳng định mạnh mẽ ấy lập tức trở thành biểu tượng cho sự ủng hộ tuyệt đối mà Cuba dành cho Việt Nam. Không chỉ dừng ở lời nói, Cuba đã hiện thực hóa tinh thần đó bằng hàng loạt hành động thiết thực. Trong những năm tháng khốc liệt, Cuba gửi tặng Việt Nam thuốc men, lương thực và trang thiết bị y tế, cử các đoàn bác sĩ, kỹ sư sang giúp Việt Nam xây dựng bệnh viện, trường học, đường sá ở vùng mới giải phóng.
Năm 1973, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ còn chưa kết thúc, đích thân Chủ tịch Fidel Castro đã tới thăm Quảng Trị - trở thành vị nguyên thủ quốc gia đầu tiên trên thế giới đặt chân tới vùng giải phóng miền Nam Việt Nam. Hình ảnh vị lãnh tụ Cuba mặc quân phục, giương cao lá cờ Mặt trận Giải phóng tại mảnh đất còn mùi thuốc súng đã đi vào lịch sử, khắc sâu trong tâm trí người Việt như minh chứng bất diệt về tình bạn quốc tế thủy chung. Những năm sau chiến tranh, tình cảm ấy vẫn vẹn nguyên. Khi Việt Nam còn muôn vàn khó khăn thời bao cấp, Cuba vẫn tiếp tục viện trợ không hoàn lại nhiều mặt.
Đến thập niên 1990, Cuba rơi vào khủng hoảng kinh tế trầm trọng do tác động của sự tan rã Liên Xô và bao vây cấm vận. Dù lúc đó Việt Nam cũng chưa dư dả, chúng ta vẫn lặng lẽ giúp đỡ người anh em: từ việc chia sẻ lương thực, gạo, đường đến chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp và hỗ trợ đào tạo cán bộ. Đó không chỉ đơn thuần là hỗ trợ vật chất, mà còn là lời nhắc nhở rằng Việt Nam không bao giờ quên sự sát cánh của Cuba trong những năm tháng ác liệt và sẵn sàng đáp lại nghĩa “ân tình” khi bạn gặp hoạn nạn.
Khi đại dịch Covid-19 bùng phát và thế giới khan hiếm vắc-xin, Cuba dù chịu muôn vàn khó khăn vẫn sẵn lòng chia sẻ vắc-xin tự sản xuất với Việt Nam. Trong lúc nhiều nước giữ chặt nguồn vắc-xin cho riêng mình, nghĩa cử ấy một lần nữa khẳng định: tình bạn Việt - Cuba không phải lời nói suông, mà là sự sẻ chia thật sự trong lúc thử thách ngặt nghèo.
Bước sang thế kỷ 21, thế giới nhiều đổi thay nhưng nghĩa tình Việt - Cuba vẫn vẹn nguyên, thậm chí được nâng lên tầm cao mới bằng những hành động giàu ý nghĩa. Năm 2025 đánh dấu kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Nhân dịp này, Việt Nam đã phát động một chiến dịch quyên góp toàn quốc mang tên “65 năm nghĩa tình Việt Nam - Cuba” để ủng hộ nhân dân Cuba vượt qua giai đoạn khó khăn. Chỉ trong 65 ngày, chiến dịch đã thu hút gần 2 triệu lượt người tham gia, với tổng số tiền quyên góp lên tới hơn 400 tỷ đồng và Việt Nam đã trao tặng đợt đầu tiên số tiền 385 tỷ đồng cho nhân dân Cuba vào ngày 1/9 - đúng dịp kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam - một sự kiện trọng đại của dân tộc và một sự kiện ngoại giao đầy ý nghĩa.
Đáng quý hơn, nghĩa cử của Việt Nam lập tức nhận được sự đáp nghĩa chân tình từ phía Cuba khi Cuba quyết định chuyển giao công nghệ bào chế thuốc điều trị ung thư mà Cuba có nhiều kinh nghiệm và thành tựu. Và lần đầu tiên, Việt Nam có thể sản xuất trong nước những loại thuốc ung thư công nghệ cao từng phải nhập khẩu với giá đắt đỏ.
Câu chuyện nghĩa tình Việt Nam - Cuba đã và đang gửi gắm nhiều thông điệp ý nghĩa trong bối cảnh thế giới hội nhập hiện nay. Trên trường quốc tế, quan hệ giữa các quốc gia thường dựa trên lợi ích chiến lược hoặc sức mạnh kinh tế. Thế nhưng, tình bạn Việt - Cuba cho thấy sự chân thành và lòng thủy chung vẫn có sức mạnh to lớn, thậm chí là sức mạnh vô song để gắn kết các dân tộc. Khi hai quốc gia đối đãi với nhau như anh em một nhà, sẵn sàng “lúc hoạn nạn có nhau”, thì họ có thể cùng vượt qua những thử thách mà đơn lẻ khó lòng vượt nổi.
Chính nhờ sự gắn bó keo sơn dựa trên lý tưởng và tình cảm cao đẹp, Việt Nam và Cuba - dù không phải là những nước giàu có vẫn có thể đứng vững giữa sóng gió toàn cầu và giúp đỡ lẫn nhau phát triển.
Tình hữu nghị Việt - Cuba vì thế là nguồn cảm hứng đặc biệt, khẳng định nhân tố con người và tình người vẫn là nền tảng bền vững nhất trong quan hệ quốc tế. Những gì hai nước làm cho nhau, từ hạt gạo, viên thuốc đến những cái ôm nồng hậu của các nhà lãnh đạo đều xuất phát từ trái tim, chứ không đơn thuần là phép tính ngoại giao. Chính điều đó đã chạm đến trái tim của người dân hai nước và cả bạn bè thế giới. Khi chứng kiến cảnh người dân Cuba hô vang “Viva Việt Nam - Cuba muôn năm!” trên đường phố Havana, hay hình ảnh người dân Việt Nam xếp hàng quyên góp cho Cuba, chúng ta hiểu rằng mối dây liên kết này đã ăn sâu vào tình cảm của nhân dân, chứ không chỉ nằm trên giấy tờ nghị quyết.
Trong thế giới đầy biến động, chặng đường 65 năm nghĩa tình Việt - Cuba đã minh chứng rằng ân tình và lòng thủy chung, chân tình khi được giữ gìn và phát huy sẽ trở thành sức mạnh phi thường, vượt qua mọi thử thách của thời gian.