Nạn đói năm 1945 và nỗi đau dân tộc tái hiện qua sách
Việc tái hiện nạn đói 1945 trên những trang sách là lời nhắn nhủ để thế hệ hôm nay và mai sau trân trọng hòa bình, biết ơn những người đã hy sinh làm nên độc lập dân tộc.
Tác giả L.A. Patti trong cuốn Why Vietnam đã viết: “Nguyên nhân chính của nạn chết đói này là do Pháp, Nhật đã cho thi hành một chính sách mua lương thực quá tàn bạo… cướp đoạt gạo trong bữa ăn của người Việt bằng cách xuất cảng gạo ra thị trường nước ngoài”.
Mùa thu năm 1940, phát xít Nhật đến xâm lăng Đông Dương để mở thêm căn cứ đánh Đồng minh, thực dân Pháp quỳ gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật. Từ đó dân ta chịu hai tầng xiềng xích Pháp và Nhật. Từ đó dân ta càng cực khổ, nghèo nàn. Kết quả là cuối năm ngoái, sang đầu năm nay từ Quảng Trị đến Bắc Kỳ, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói”. Sau ngày 3/9/1945, thực dân Pháp chạy, dã man và thâm hạ hơn nữa, “chúng còn vòng tâm giết số đông tù chính trị ở Yên Bái và Cao Bằng”.
Trải qua 80 năm, ký ức ấy vẫn được nhắc nhớ, không chỉ qua hồi ức của nhân chứng, mà còn qua những trang sách, tác phẩm văn học, nghiên cứu lịch sử.
Trong cơn đói khủng khiếp, người dân phải sống trong cảnh thiếu ăn cùng cực. Trong tiểu thuyết Nghèo (1945), Nam Cao kể lại bữa cám của mẹ con chị “đĩ Chuột”, chìm trong không khí im lặng, chỉ biết cố nuốt cho đỡ đói.
Trong Chuyện cũ Hà Nội (1986), nhà văn Tô Hoài viết: "Tại chợ Bưởi, “người đói các nơi ùn ùn tới. Trong đầu chợ, nhan nhản người đem bán trẻ con. Đêm đêm, các làng quanh chợ, nhiều người phải đi rà rà ngăn không cho người đói vào chết địa phận làng mình. Thấy người chết khiêng quẳng sang nơi khác...Điều đó cho thấy mức độ tàn khốc của nạn đói đối với đời sống con người"...
GS. Văn Tạo và GS. Furuta Moto (người Nhật) đã chủ trì nghiên cứu một công trình công phu về nạn đói năm 1945 mang tên "Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử".
Trong công trình này, bằng những chứng cứ lịch sử và thực tiễn các GS đã khẳng định chính sách vơ vét thóc gạo của phát xít Nhật và thực dân Pháp lúc bấy giờ cùng với thiên tai, mất mùa ở nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thảm cảnh trên.
Nhiều ấn phẩm gần đây như cuốn sách "Sự thật về nạn đói năm 1945" (qua tư liệu và ký ức lịch sử) của nhà sử học Nguyễn Quang Ân cũng ghi chép số liệu, lý giải nguyên nhân chính sách vơ vét thóc gạo của thực dân Pháp, phát xít Nhật, sự bất lực của bộ máy tay sai, cùng thiên tai khắc nghiệt.
Nỗi thống khổ tột cùng và sự căm phẫn của nhân dân trong đau thương đã trở thành ngọn lửa thổi bùng ý chí cách mạng, dẫn đến sự ra đời của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám năm 1945, sự kiện vĩ đại đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử dân tộc, giành lại quyền sống, quyền tự do cho nhân dân. Tái hiện nạn đói 1945 trong những trang sách vừa nhắc nhớ quá khứ đau thương, tri ân đồng bào đã khuất, vừa nhắn gửi thế hệ hôm nay trân trọng hòa bình và biết ơn những hy sinh cho độc lập dân tộc.