Công nghệ Việt trên đường ra thế giới

Vừa qua, CT UAV - một thành viên của CT Group đã ký thỏa thuận xuất khẩu 5.000 UAV vận tải hạng nặng sang Hàn Quốc theo hình thức OEM. Đây được đánh gia không chỉ là một hợp đồng thương mại đơn thuần, mà còn là cột mốc khẳng định khả năng vươn ra quốc tế của công nghệ Việt. Những chiếc UAV có tải trọng từ 60 đến 300 kg, đạt tỷ lệ nội địa hóa tới 85% và ứng dụng công nghệ do chính các kỹ sư trong nước phát triển. Đặc biệt, mẫu CT-Security Sky Guard với khả năng vận chuyển tới 200 kg hàng hóa đã cho thấy Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ tưởng chừng chỉ thuộc về các cường quốc.

Việc một doanh nghiệp Việt có cả hệ sinh thái và tự thiết kế chip cho UAV càng khẳng định tham vọng tiến tới chuỗi giá trị công nghệ toàn diện, thay vì phụ thuộc vào nhập khẩu.

Trước đó, Việt Nam cũng có các doanh nghiệp lớn như FPT, Viettel mở đường. FPT với gần 100.000 nhân viên trải khắp nhiều châu lục, hay Viettel với sự hiện diện tại hàng chục quốc gia ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh, đã chứng minh rằng doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể đứng ngang hàng với các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới.

Sáng tạo từ bản địa, chinh phục thế giới

Tuy nhiên, theo PGS-TS Từ Diệp Công Thành - Giám đốc Trung tâm Sở hữu trí tuệ và Chuyển giao Công nghệ ĐHQG TP.HCM (IPTC), diện mạo công nghệ Việt hôm nay không chỉ được định hình bởi các tập đoàn lớn, mà còn bởi lớp startup trẻ dám đi những con đường riêng. Ở đó, sức sáng tạo, sự am hiểu văn hóa bản địa và tinh thần khởi nghiệp trở thành lợi thế cạnh tranh. Thời gian qua, nhiều sản phẩm công nghệ Việt đã bước đầu ra thế giới, đặc biệt trong các lĩnh vực phần mềm, game, thiết bị viễn thông và trí tuệ nhân tạo…

Enfarm Agritech là một ví dụ tiêu biểu. Được sáng lập bởi Nguyễn Đỗ Dũng và TS Hồ Long Phi, startup này đang tạo nên một cuộc cách mạng trong nông nghiệp. Với thiết bị đo dinh dưỡng đất có giá chỉ từ 600.000 đồng nhưng cho kết quả tương đương phòng thí nghiệm, Enfarm giúp nông dân kiểm tra NPK, độ ẩm, pH ngay tại ruộng. Công nghệ này đã chứng minh hiệu quả trên vườn cà phê tại Đắk Lắk: năng suất tăng 30% trong khi lượng phân bón giảm 30%. Chính tính ứng dụng thực tiễn cao đã giúp sản phẩm nhanh chóng lan tỏa từ Tây Nguyên đến nhiều tỉnh miền Nam, thậm chí được các quốc gia nông nghiệp quan tâm. Năm 2024, Enfarm là startup Việt duy nhất lọt vào bán kết Giải vô địch Công nghệ Nông nghiệp Thế giới (Agri-food Tech World Championship) và giành giải Market Readiness Award - minh chứng rõ nét cho tầm vóc quốc tế và tính đột phá.

AirCity ra đời cũng với mục tiêu ứng dụng công nghệ vào quản lý và vận hành, nhưng ở lĩnh vực bất động sản. Nền tảng này có thể tự động hóa tới 70% khối lượng công việc: từ nhận diện khuôn mặt, biển số xe, giấy tờ đến xử lý thủ tục cho cư dân. Điểm đáng chú ý không nằm ở việc chạy theo các công nghệ phổ biến như AI hay IoT, mà ở khả năng tích hợp giải pháp phù hợp với khung pháp lý và thực tiễn tại từng quốc gia. Chính sự “đo ni đóng giày” này giúp AirCity không chỉ thành công trong nước mà còn nhận được sự quan tâm từ Malaysia, Nhật Bản hay Campuchia. AirCity còn trở thành giải pháp vừa gọn nhẹ, vừa dễ vận hành.

Theo nhà sáng lập AirCity Lê Hoàng Nhật, sức mạnh của công nghệ Việt nằm ở khả năng phát triển sản phẩm nhanh với chi phí thấp, nhờ đội ngũ kỹ sư trẻ thông minh, bền bỉ và sẵn sàng bắt đầu từ con số 0. Chính nền tảng này giúp nhiều ý tưởng mới nhanh chóng được hiện thực hóa và đưa ra thị trường với tốc độ đáng kể.

Theo nhận định của PGS-TS. Từ Diệp Công Thành, lợi thế của Việt Nam còn đến từ sự đa dạng của sản phẩm, đặc biệt phù hợp với các thị trường mới nổi và các ngách thị trường chuyên biệt. Cùng với tinh thần đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, thế hệ trẻ và các nhà khoa học Việt đang dần tạo dựng niềm tin rằng công nghệ “Make in Vietnam” hoàn toàn có thể vươn ra sân chơi toàn cầu.

Chấp cánh cho sáng tạo Việt

Dẫu vậy, hành trình này không hề dễ dàng. Theo ông Lê Hoàng Nhật, điểm yếu lớn nhất hiện nay là thiếu những nhà phát triển sản phẩm giàu kinh nghiệm - những người từng xây dựng và mở rộng sản phẩm ở quy mô quốc tế. Việt Nam chưa có nhiều câu chuyện thành công như Airbnb hay Uber, trong khi những kỳ lân như Momo hay VNG còn rất ít, các “vườn ươm” để tạo ra thế hệ nhân sự “thực chiến” còn hạn chế.

Chưa kể, phần lớn startup trong nước mới chỉ dừng lại ở việc chứng minh sản phẩm có thể vận hành, chứ chưa thực sự sẵn sàng cho giai đoạn tăng trưởng quy mô. Khi bước sang giai đoạn scale-up, mô hình vận hành lập tức kéo theo nhiều bài toán phức tạp hơn: quản trị nhân lực, kiểm soát tài chính, xây dựng hệ thống vận hành chuẩn hóa và đặc biệt là quản lý rủi ro. Nhiều doanh nghiệp trẻ vì thiếu nền tảng quản trị này mà dễ rơi vào vòng xoáy “cháy vốn”, mất kiểm soát đội ngũ hoặc không duy trì được chất lượng sản phẩm công nghệ khi mở rộng.

“Ngoài ra, khi mở rộng ra nước ngoài, startup với sản phẩm đặc thù như AirCity còn đối diện ba rào cản: Tuân thủ pháp lý và quy định dữ liệu của từng quốc gia, áp lực vốn đầu tư trước khi có doanh thu, và sự khác biệt văn hóa khiến sản phẩm đôi khi phù hợp ở Việt Nam nhưng khó được chấp nhận tại Mỹ, Nhật hay châu Âu…”, Lê Hoàng Nhật chia sẻ.

PGS-TS Từ Diệp Công Thành nhấn mạnh, để chinh phục thị trường toàn cầu, tài sản trí tuệ phải được xem là nền tảng cốt lõi. Thế nhưng, số lượng nghiên cứu tạo ra công nghệ mới ở Việt Nam vẫn còn hạn chế; Các bằng sáng chế, quy trình hay sản phẩm sáng tạo chưa nhiều và chưa đủ sức tạo dấu ấn. Bên cạnh đó, chất lượng sản phẩm công nghệ trong nước còn thiếu sự đồng đều, thương hiệu chưa đủ mạnh để gây dựng niềm tin nơi khách hàng quốc tế. Ở nhiều lĩnh vực, trình độ sản xuất vẫn dừng lại ở mức cơ bản, khó đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe của thị trường toàn cầu, dẫn đến việc sản phẩm Việt khó xuất hiện trong các kênh phân phối uy tín.

Ngoài ra, việc đầu tư mạnh vào R&D, phát triển sản phẩm theo chuẩn quốc tế và song hành cùng chiến lược xây dựng thương hiệu cũng là con đường tất yếu, ông Thành nhấn mạnh. Song song với công nghệ và thương hiệu, con người vẫn là yếu tố quyết định. Muốn đi đường dài, Việt Nam cần một thế hệ nhân lực công nghệ được đào tạo bài bản theo chuẩn quốc tế, từ kỹ sư, nhà nghiên cứu đến đội ngũ quản lý. Chỉ khi có những con người đủ năng lực “thực chiến”, doanh nghiệp công nghệ Việt mới có thể nối tiếp từ thành công này đến thành công khác, tạo nên một hành trình bền vững trên sân chơi toàn cầu.

Hưng Khánh