TP.HCM cần thêm nguồn vốn để phát triển hơn 1.000 km đường sắt đô thị
Sau khi sáp nhập mạng lưới hạ tầng từ 3 địa phương, quy mô đường sắt đô thị của TP.HCM đã mở rộng lên hơn 1.000 km, đặt ra thách thức rất lớn về huy động nguồn vốn cho đầu tư xây dựng và vận hành hệ thống.
Theo Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR), kế hoạch đầu tư trước đây được xác định trong Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội, với tổng nhu cầu khoảng 40,2 tỷ USD để xây dựng 7 tuyến metro dài 355 km. Tuy nhiên, sau sáp nhập mạng lưới từ TP.HCM cũ, Bà Rịa - Vũng Tàu cũ và Bình Dương cũ, tổng chiều dài đã tăng gấp gần ba lần, vượt ngưỡng 1.000 km, kéo theo áp lực tài chính khổng lồ.
Không chỉ đối diện với bài toán vốn, dự án phát triển đường sắt đô thị còn gặp nhiều thách thức khác như đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, hình thành ngành công nghiệp đường sắt trong nước, cũng như giải quyết công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để phục vụ giải phóng mặt bằng. Lãnh đạo Thành phố hiện giao các cơ quan chức năng nghiên cứu mô hình tổ chức quản lý, vận hành và khai thác phù hợp với quy mô khối lượng công việc rất lớn này.
Để tháo gỡ nút thắt về tài chính, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 188/2025/QH15 và Luật Đường sắt (sửa đổi) ngày 27/6/2025, trong đó thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho Hà Nội và TP.HCM.
Các nguồn vốn được huy động bao gồm: ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu, ngân sách địa phương, vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài, trái phiếu chính quyền địa phương, nguồn thu từ phát triển các khu vực đô thị định hướng giao thông (TOD), cùng vốn tư nhân thông qua đầu tư trực tiếp hoặc hợp tác công tư (PPP).
Ngoài ra, Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng mở rộng cánh cửa cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án metro, với nhiều cơ chế ưu đãi khuyến khích hợp tác cùng Nhà nước.
Hiện nay, việc phát triển hệ thống metro tại Hà Nội và TP.HCM nhận được sự quan tâm đặc biệt từ Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ.
Các cơ chế mới cho phép rút ngắn thủ tục đầu tư, đẩy nhanh tiến độ xây dựng, huy động đa dạng nguồn vốn, phát triển công nghiệp đường sắt trong nước, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, phát triển đô thị theo mô hình TOD, đồng thời có chính sách riêng về vật liệu và xử lý bãi thải.
Với tầm vóc và quy mô mở rộng, mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM kỳ vọng sẽ trở thành động lực phát triển bền vững, nhưng để đạt mục tiêu này, yêu cầu tiên quyết là giải quyết được bài toán vốn và mô hình quản lý phù hợp.