Sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi để triển khai nhiệm vụ cho vay đặc biệt

Trước khi Luật TCTD năm 2024 có hiệu lực, hoạt động cho vay đặc biệt của BHTGVN được thực hiện theo Luật TCTD (sửa đổi năm 2017) và các thông tư hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Theo quy định, BHTGVN có thể cho vay đặc biệt trong ba trường hợp: hỗ trợ thanh khoản; theo quyết định của NHNN; hoặc theo phương án phục hồi đã được phê duyệt. Tuy nhiên, dù đã tiếp nhận một số hồ sơ vay đặc biệt từ các quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), BHTGVN chưa phát sinh khoản cho vay nào.

Nguyên nhân chủ yếu là do các đơn vị đề nghị vay thường ở tình trạng tài chính rất yếu kém, không đủ khả năng trả nợ, nợ xấu lớn và thiếu tài sản bảo đảm; chưa phát sinh trường hợp cho vay theo quyết định của NHNN; hoặc phương án phục hồi do QTDND xây dựng thiếu tính khả thi, không đáp ứng điều kiện vay đặc biệt.

Luật TCTD năm 2024 đã mở rộng phạm vi cho vay đặc biệt, bao gồm cho vay để thực hiện phương án phục hồi đối với ngân hàng thương mại (NHTM), ngân hàng hợp tác xã (NHHTX), tổ chức tài chính vi mô (TCTCVM); cho vay đặc biệt với NHTM trong diện chuyển giao bắt buộc và cho vay đặc biệt đối với NHTM, NHHTX, QTDND, TCTCVM khi xảy ra tình trạng rút tiền hàng loạt.

Tuy nhiên, việc triển khai thực tế vẫn gặp nhiều trở ngại. Luật Bảo hiểm tiền gửi hiện hành chưa quy định cụ thể về cho vay đặc biệt; chưa có nguyên tắc xử lý rủi ro khi khoản vay đặc biệt không thu hồi được; BHTGVN không được tham gia đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi, dẫn đến khó khăn khi thẩm định hồ sơ vay; năng lực tài chính còn hạn chế và hiện chưa có cơ chế phát hành trái phiếu Chính phủ để bổ sung nguồn vốn khi quỹ dự phòng không đủ, đặc biệt trong trường hợp phải đồng thời chi trả bảo hiểm và hỗ trợ xử lý các tổ chức tín dụng quy mô lớn.

Để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ cho vay đặc biệt, Ngân hàng Nhà nước đang chủ trì xây dựng Dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), trình Chính phủ và báo cáo Quốc hội.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý cho nghiệp vụ này. Luật Bảo hiểm tiền gửi cần được bổ sung đầy đủ các quy định về các trường hợp được vay đặc biệt, thẩm quyền quyết định, điều kiện vay, yêu cầu về tài sản bảo đảm, cũng như cơ chế xử lý khi khoản vay không thu hồi được.

Đặc biệt, cần xem xét cho phép BHTGVN hỗ trợ các tổ chức tham gia bảo hiểm đã bị kiểm soát đặc biệt nhưng mất khả năng chi trả cho người gửi tiền, nhằm bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và đóng góp tích cực vào quá trình tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém.

Song song với đó, việc nâng cao năng lực tài chính và nhân sự là hết sức cần thiết. BHTGVN cần tiếp tục kiến nghị sửa đổi các quy định về đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi theo hướng đa dạng hóa danh mục, nhưng vẫn bảo đảm nguyên tắc an toàn và phát triển vốn.

Về nguồn nhân lực, cần đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ cho vay đặc biệt, chú trọng kinh nghiệm thực tiễn; đồng thời xây dựng chính sách thu hút nhân sự giàu kinh nghiệm từ bên ngoài.

Một yếu tố quan trọng khác là tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin giữa NHNN và BHTGVN. Thông tin về tình hình tài chính của tổ chức tín dụng, phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc, cũng như các biện pháp hỗ trợ tái cơ cấu cần được cung cấp kịp thời và đầy đủ, tạo điều kiện để BHTGVN có cơ sở đánh giá chính xác và ra quyết định cho vay phù hợp.

Ngoài ra, Việt Nam cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện mô hình cho vay đặc biệt. Nhiều tổ chức bảo hiểm tiền gửi trên thế giới vẫn duy trì cơ chế này, song ưu tiên các biện pháp hỗ trợ tài chính khác như mua bán và tiếp nhận (P&A) hoặc chia sẻ tổn thất, nhằm hạn chế rủi ro lan truyền hệ thống.

Việc nghiên cứu, chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với thực tiễn Việt Nam sẽ giúp nâng cao hiệu quả xử lý các tình huống khủng hoảng, góp phần ổn định và bảo đảm an toàn hệ thống tài chính - ngân hàng.

Việc sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi là yêu cầu tất yếu để hiện thực hóa nhiệm vụ cho vay đặc biệt theo Luật TCTD 2024. Khi hành lang pháp lý được hoàn thiện, năng lực tài chính và nhân sự được củng cố, cùng với cơ chế phối hợp thông tin chặt chẽ với NHNN, BHTGVN sẽ có đủ điều kiện để phát huy tối đa vai trò trong việc hỗ trợ xử lý tổ chức tín dụng yếu kém, bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và duy trì ổn định hệ thống tài chính - ngân hàng.

TH