TP.HCM và 5 địa phương thí điểm việc Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự

Chương trình thí điểm sẽ được triển khai tại sáu tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương gồm Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.

Thời gian thực hiện bắt đầu từ ngày 1/1/2026 và kéo dài trong vòng ba năm. Nghị quyết được thông qua với 407/423 đại biểu có mặt tán thành, chiếm 85,15% tổng số đại biểu Quốc hội.

Theo Nghị quyết, VKSND được phép khởi kiện vụ án dân sự trong các trường hợp pháp luật có quy định nhưng không có cá nhân hay tổ chức nào đứng ra khởi kiện, mặc dù đã có thông báo hoặc kiến nghị từ cơ quan có thẩm quyền.

Mục tiêu chính là nhằm bảo vệ quyền dân sự hợp pháp của các nhóm người dễ bị tổn thương trong xã hội như trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, phụ nữ mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người dân tộc thiểu số đang sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và những người mất năng lực hành vi dân sự hoặc gặp trở ngại trong nhận thức, điều khiển hành vi.

Đồng thời, VKSND cũng có trách nhiệm bảo vệ các lợi ích công cộng trong những lĩnh vực thiết yếu như đầu tư công, quản lý đất đai, khai thác tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái, gìn giữ di sản văn hóa, đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Việc VKSND khởi kiện chỉ được tiến hành sau khi cơ quan này thực hiện việc kiểm tra, xác minh và xác định rõ có hành vi vi phạm gây thiệt hại đến quyền lợi của nhóm yếu thế hoặc đến lợi ích công.

Trong trường hợp đã có thông báo hoặc kiến nghị yêu cầu khởi kiện nhưng vẫn không có cá nhân hoặc tổ chức nào thực hiện, VKSND sẽ đứng đơn khởi kiện nhằm đảm bảo pháp luật được thực thi và công bằng xã hội được bảo vệ.

Ngoài ra, nếu trong quá trình giải quyết một vụ án hoặc vụ việc khác mà phát hiện có hành vi vi phạm nhưng không thể xử lý trong cùng một vụ án và cũng không có chủ thể nào khởi kiện, VKSND cũng có thể thực hiện quyền khởi kiện theo quy định.

Thẩm quyền xét xử sơ thẩm đối với các vụ án do VKSND khởi kiện sẽ thuộc về Tòa án nhân dân cấp có thẩm quyền tại nơi cư trú hoặc làm việc của bị đơn, nơi xảy ra hành vi vi phạm hoặc nơi hậu quả xảy ra.

Đối với những vụ việc phức tạp, có giá trị tranh chấp lớn, liên quan đến yếu tố nước ngoài hoặc có khả năng ảnh hưởng đến an ninh, đối ngoại, VKSND tối cao, VKSND cấp tỉnh hoặc VKSND khu vực có thể trực tiếp thực hiện việc khởi kiện hoặc phân công cơ quan có thẩm quyền thực hiện.

Việc phân công và tổ chức thực hiện sẽ được triển khai theo lộ trình phù hợp nhằm bảo đảm hiệu quả và tránh chồng chéo trong công tác thực thi.

TH