Thị trường thép Việt Nam chao đảo vì thép khổ rộng Trung Quốc vượt ngưỡng áp thuế
Thị trường thép trong nước đang ghi nhận những biến động bất thường khi lượng thép cuộn cán nóng (HRC) khổ rộng nhập khẩu từ Trung Quốc tăng vọt trong thời gian ngắn. Việc thép khổ lớn liên tục “vượt ngưỡng áp thuế” khiến nhiều doanh nghiệp trong nước đối mặt với nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh và nghi vấn hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, chỉ riêng trong tháng 5 năm 2025, Việt Nam đã nhập khẩu tới 181.000 tấn thép HRC khổ rộng từ Trung Quốc, tăng gấp 25 lần so với cùng kỳ năm trước. Tính lũy kế 5 tháng đầu năm, tổng lượng thép HRC khổ rộng nhập khẩu đạt 430.000 tấn, cao gấp 12 lần so với cùng kỳ 2024.
Đáng chú ý, hơn 86,7% trong số đó là thép có chiều rộng 2.000mm, một loại không nằm trong phạm vi điều chỉnh của biện pháp chống bán phá giá tạm thời hiện hành.
Các mác thép được nhập khẩu phổ biến gồm Q235B, Q355B, SAE 1006, SS400, A36... đều là thép thông dụng, thường dùng trong sản xuất tôn, ống thép và kết cấu xây dựng. Mức giá nhập khẩu trung bình trong tháng 5 chỉ khoảng 534 USD/tấn, giảm khoảng 6% so với cùng kỳ năm ngoái.
Đại diện một số doanh nghiệp thép cho biết, mức giảm giá này khiến sản phẩm nhập khẩu trở nên cạnh tranh hơn nhiều so với sản phẩm nội địa đang phải gánh thêm chi phí từ thuế phòng vệ. “Giá giảm nhưng lượng tăng quá nhanh đặt ra nghi vấn rõ ràng về hiện tượng lách luật”, một lãnh đạo doanh nghiệp ngành thép nhận định.
Ngày 21/2/2025, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 460/QĐ-BCT áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với thép cán nóng từ Trung Quốc và Ấn Độ có chiều rộng không quá 1.880mm.
Ngay sau đó, thị trường xuất hiện xu hướng dịch chuyển mạnh sang nhập khẩu thép HRC có chiều rộng từ 1.900mm đến 2.000mm, tức chỉ vừa đủ vượt ngưỡng chịu thuế nhưng vẫn giữ nguyên bản chất và mục đích sử dụng. Động thái này khiến nhiều chuyên gia lo ngại rằng quy định kỹ thuật hiện hành đang vô tình tạo ra "lỗ hổng" cho các hành vi né tránh thuế.
Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cũng xác nhận hiện tượng tăng mạnh lượng thép khổ rộng nhập khẩu từ Trung Quốc, và cho biết loại hàng hóa này không thuộc phạm vi điều tra và áp thuế của quyết định hiện hành.
Theo quy định tại Điều 73 và Điều 78 của Nghị định 10/2018/NĐ-CP, được cập nhật bởi Nghị định 86/2025/NĐ-CP, việc cố ý thay đổi thông số kỹ thuật của hàng hóa nhằm tránh né biện pháp phòng vệ thương mại là hành vi vi phạm pháp luật.
Trước thực trạng trên, Bộ Công Thương đã có văn bản gửi Tổng cục Hải quan, đề nghị tăng cường giám sát và kiểm tra kỹ hoạt động nhập khẩu đối với thép HRC có chiều rộng lớn hơn 1.880mm.
Bộ yêu cầu kiểm tra chặt chẽ việc khai báo mã số hàng hóa, thành phần kỹ thuật, cũng như dấu hiệu bất thường về giá nhập khẩu và quy mô tăng trưởng đột ngột.
Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có biện pháp ngăn chặn kịp thời, xu hướng né thuế này sẽ còn lan rộng, không chỉ ở khổ 2.000mm mà còn mở rộng ra các kích thước lớn hơn.
Khi đó, hiệu lực của biện pháp chống bán phá giá sẽ bị vô hiệu hóa, gây tổn hại nghiêm trọng đến các doanh nghiệp trong nước và làm suy yếu hệ thống phòng vệ thương mại của Việt Nam.