Nhiều tập đoàn lớn đề xuất tham gia xây dựng metro tại TP.HCM
Trong bối cảnh TP.HCM định hướng phát triển mạng lưới metro hiện đại với tổng chiều dài hơn 500 km trong hai thập niên tới, hàng loạt tập đoàn kinh tế tư nhân hàng đầu Việt Nam đã chính thức bày tỏ nguyện vọng tham gia vào lĩnh vực đầu tư, xây dựng và vận hành hệ thống đường sắt đô thị, vốn được xem là “xương sống” của hạ tầng giao thông đô thị tương lai.
Liên danh Tập đoàn Đại Dũng, Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) và Tập đoàn Hòa Phát (gọi tắt là Liên danh DCH) vừa gửi văn bản đến UBND TP.HCM, đề xuất đảm nhiệm vai trò tổng thầu EPC (thiết kế, thi công xây lắp và cung cấp thiết bị) cho các dự án metro tại địa bàn thành phố.
Liên danh này bày tỏ mong muốn được nghiên cứu, đầu tư và triển khai ba tuyến metro trọng điểm: tuyến số 2 (Bến Thành - Tham Lương), tuyến Thủ Thiêm - Long Thành và tuyến Thành phố mới Bình Dương - Suối Tiên.
Trước đó, theo chỉ đạo trực tiếp từ Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Tập đoàn Vingroup đã nhanh chóng hoàn thiện đề xuất đầu tư tuyến metro nối trung tâm TP.HCM với huyện đảo Cần Giờ.
Dự án có tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 102.370 tỷ đồng (tương đương 4,09 tỷ USD), với tốc độ thiết kế lên tới 250 km/giờ, gấp đôi tốc độ của các tuyến metro đang triển khai trong nước. Tổng chiều dài tuyến là 48,5 km, dài hơn gấp đôi tuyến metro số 1 hiện nay, nhưng thời gian thi công dự kiến chỉ kéo dài 2 năm, nhanh gấp 6 lần các dự án hiện hữu.
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, Vingroup đề xuất thực hiện dự án theo phương thức đối tác công- tư (PPP), đồng thời cam kết tự tài trợ chi phí lập hồ sơ đề xuất mà không sử dụng ngân sách thành phố. Nếu tiến độ được đảm bảo, dự án có thể khởi công đầu năm 2026 và hoàn thành vào năm 2028, trở thành tuyến metro đầu tiên do khu vực tư nhân hoàn toàn đầu tư và triển khai.
Tại phiên họp báo thường kỳ tháng 5, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được cho biết thêm, ngoài Vingroup, Tập đoàn Gamuda và Công ty Vietjet do bà Nguyễn Thị Phương Thảo điều hành cũng đã chính thức bày tỏ quan tâm đến việc đầu tư các tuyến metro như tuyến từ trung tâm thành phố đến sân bay và tuyến metro số 2.
Theo quy hoạch giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, TP.HCM sẽ xây dựng 12 tuyến metro với tổng chiều dài hơn 600 km, kết nối sân bay Tân Sơn Nhất, các khu đô thị lớn, vùng ven và các tỉnh lân cận.
Mục tiêu đến năm 2035 là hoàn thiện 7 tuyến metro (từ số 1 đến số 7) với tổng chiều dài khoảng 355 km, đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lên tới 40,2 tỷ USD.
Lãnh đạo TP.HCM xác định việc huy động đa dạng nguồn vốn, khuyến khích đầu tư tư nhân, chuyển dịch từ đầu tư công sang tư nhân là định hướng chủ đạo. Đây không chỉ là giải pháp giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, mà còn là cơ hội để hình thành các tập đoàn tư nhân lớn, tương tự mô hình chaebol của Hàn Quốc tại TP.HCM.
“Chúng ta may mắn có những nhà đầu tư Việt mang trong mình tinh thần dân tộc, sẵn sàng rót hàng tỷ USD vào những lĩnh vực khó khăn, thu lợi ít, nhưng lại mang ý nghĩa chiến lược quốc gia. Vì sao chúng ta không khuyến khích họ tham gia?”, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được nhấn mạnh.
GS-TS Võ Xuân Vinh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM nhận định, sau khi Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành, làn sóng khởi sắc trong giới doanh nghiệp tư nhân ngày càng rõ nét.
Việc nhiều tập đoàn lớn sẵn sàng đầu tư vào hạ tầng giao thông cho thấy niềm tin của doanh nghiệp vào cơ chế chính sách đang ngày càng tăng.
Theo ông Vinh, do đặc điểm yêu cầu vốn lớn, thời gian thu hồi dài và rủi ro cao, các dự án metro trước đây chủ yếu trông cậy vào nguồn vốn ODA. Việc các doanh nghiệp nội địa mạnh dạn tham gia sẽ tạo nên sự thay đổi mạnh mẽ về tốc độ thi công, hiệu quả tài chính và chất lượng công trình.
Ông cho rằng hình thức hợp tác công - tư (PPP) là mô hình kinh điển và hiệu quả trong triển khai hạ tầng. Quảng Ninh là một minh chứng rõ ràng cho thành công này. TP.HCM hoàn toàn có thể vận dụng linh hoạt, kết hợp với các chính sách hỗ trợ về tín dụng, giải phóng mặt bằng… để thúc đẩy tiến độ.
Ở góc độ quản lý dự án, TS Nguyễn Quốc Hiển - Phó Trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM cho rằng đặc thù của ngành đường sắt là đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn, thời gian thi công kéo dài, trong khi doanh thu từ vé lại bị khống chế, lợi nhuận tài chính thấp, khiến khu vực tư nhân thường không mặn mà.
Tại các quốc gia như Hồng Kông, Trung Quốc, Hàn Quốc, các mô hình như BTO, BTL hay BLT đã được triển khai hiệu quả để thu hút khu vực tư nhân. Tuy nhiên, Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho Hà Nội và TP.HCM hiện vẫn chưa đề cập đến những mô hình này.
Do đó, theo ông Hiển, cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý phù hợp để doanh nghiệp tư nhân có thể yên tâm đầu tư và đồng hành dài hạn cùng TP.HCM trong phát triển hạ tầng đường sắt đô thị.