‘Sculpture by the Sea’- Tầm nhìn của doanh nhân với nghệ thuật điêu khắc

Sự kiện triển lãm điêu khắc ‘Sculpture by the Sea’ (Điêu khắc bên bờ biển) chính thức được mở màn lần đầu tiên vào năm 1997, tại Bãi biển Bondi (Bondi Beach), dọc theo con đường đi bộ ven biển dài 2 km, trưng bày các tác phẩm điêu khắc của cả nghệ sĩ Úc và nước ngoài. Bãi biển Bondi là một bãi biển nổi tiếng, cũng là tên của vùng ngoại ô xung quanh ở Sydney, New South Wales của nước Úc.

Nằm cách khu thương mại trung tâm Sydney 7 km (4 dặm) về phía đông, có dân số 11.656 người, và là một trong những địa điểm du lịch được ghé thăm nhiều nhất ở Úc, từng tạo nên hai chương trình hình thực tế ăn khách “Bondi Rescue” (được phát sóng lần đầu tiên vào năm 2006 trên Network 10- mạng truyền hình và kênh chính được xếp hạng thứ 4 ở Úc, đã được gia hạn thêm mùa thứ 18 vào năm 2023) và “Bondi Vet” (được phát sóng lần đầu tiên vào năm 2009, đã chiếu 7 mùa trên Network 10. Từ năm 2013 đến năm 2019, chương trình này được phát vào các buổi sáng thứ Bảy tại Mỹ trên Ten's sister network và CBS).

Năm 1995, David Handley, người sáng lập ‘Sculpture by the Sea’, đang sống ở Praha (thủ đô và đồng thời là thành phố lớn nhất của Cộng hòa Séc, cũng từng là thủ đô lịch sử của Vương quốc Bohemia- bao gồm Moravia và Silesia của Séc). Khi ấy, ông vừa đến thăm một công viên điêu khắc ngoài trời ở Klatovy (phía bắc Bohemia).

Ông được truyền cảm hứng để làm điều gì đó tương tự ở Úc. Khi ông trở lại thủ phủ Sydney (Úc) vào năm 1996, bạn bè của ông đã gợi ý chuyến đi bộ ven biển Bondi đến Tamarama như một địa điểm thích hợp. Lúc đầu, ông dự định sẽ có những bức tranh cũng như các tác phẩm điêu khắc, dự kiến đặt tên triển lãm này là "Art by the Sea". Nhưng sau đó David Handley đã từ bỏ ý định như thế, vì thời tiết ở bờ biển có thể khó lường cho việc bày biện tác phẩm hội họa. ‘Sculpture by the Sea’ đã ra đời, tập trung hoàn toàn vào việc trưng bày điêu khắc ngoài trời.

Cuộc triển lãm đầu tiên được tổ chức trong chỉ duy nhất một ngày, với khoảng thời gian 10 tuần chuẩn bị, và kinh phí cực kỳ eo hẹp. Sự kiện được chính thức “ra mắt” vào năm 1997 tại bãi biển Bondi và thu hút được rất nhiều sự quan tâm từ giới truyền thông, cũng như với 20.000 người thưởng ngoạn. Trước đó, ban tuyển chọn đã nhận được tổng cộng 189 bài dự thi từ 138 nghệ sĩ Úc và quốc tế, chính thức giới thiệu 64 tác phẩm. Ban giám khảo bao gồm David Cook (Christie's), John MacDonald (Sydney Morning Herald), Terence Measham (Powerhouse Museum), Tiến sĩ Gene Sherman (Phòng trưng bày Sherman) và nhà điêu khắc Ron Robertson-Swann.

Được hưởng ứng nồng nhiệt là thế, tuy nhiên triển lãm ‘Sculpture by the Sea’ thường bị ảnh hưởng bởi thời tiết thay đổi ở bờ biển. Năm 1998, độ ẩm khắc nghiệt trên bờ biển nơi này đã khiến 6 tác phẩm điêu khắc bị hư hại. Tác phẩm điêu khắc trị giá 40.000 USD của Ann Thompson đã bị hư hại do sóng lớn. Năm 1999, du thuyền mang tên ‘Give a little whistle’ của Duncan Stemler bị phá hủy do điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Mặt khác, cuộc triển lãm cũng gặp phải một số hành vi phá hoại, chẳng hạn như một phần tác phẩm ‘Gender Pieces’ của nghệ sĩ điêu khắc Tom Bass đã bị những kẻ phá hoại đẩy xuống biển.

Dẫu vậy, sự kiện thường niên này hiện được xem là triển lãm điêu khắc ngoài trời miễn phí lớn nhất thế giới. Năm 2005, một sự kiện đồng hành được tổ chức tại Bãi biển Cottesloe ở Tây Úc, với sự tham gia của hơn 70 nghệ sĩ. Kể từ đó, Triển lãm này diễn ra hàng năm tại địa điểm gốc là Bãi biển Bondi từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 11 trong 3 tuần, và tại Bãi biển Cottesloe từ đầu đến giữa tháng 3 hàng năm cũng trong 3 tuần.

Hơn 100 nghệ sĩ địa phương, liên bang Úc và quốc tế gửi tác phẩm điêu khắc của họ tham gia trưng bày hàng năm. Vào năm 2014, Hội đồng Waverley (vùng ngoại ô phía Đông của Sydney, thuộc bang New South Wales, Úc) ước tính có khoảng 450.000 đến 500.000 người (bao gồm dân địa phương và khách du lịch từ các nơi khác, khách quốc tế) đến xem các tác phẩm điêu khắc trưng bày ngoài trời như thế, trong cuộc triển lãm ở Sydney.

Mô hình triển lãm này cũng đã được nhân rộng ra bên ngoài nước Úc. Vào tháng 6 năm 2009, Công chúa Mary và Thái tử Frederik của Đan Mạch đã khởi xướng sự kiện ‘Điêu khắc bên bờ biển’ hai năm một lần tại thành phố Aarhus (Đan Mạch), lấy cảm hứng từ các cuộc triển lãm ở Úc, quê hương của Mary. 'Sculpture by the Sea, Aarhus – Denmark’ độc lập về mặt tài chính và pháp lý với 'Sculpture by the Sea’ nguyên gốc. Hai cuộc triển lãm đầu tiên tại thành phố Aarhus (Đan Mạch) thu hút khoảng nửa triệu lượt khách tham quan.

David Handley- Doanh nhân xã hội, người sáng lập ‘Sculpture by the Sea’

David Handley được nước Úc và cộng đồng doanh nhân quốc tế xem là doanh nhân xã hội (social entrepreneur), khi được nhìn nhận là người sẵn sàng theo đuổi các ứng dụng mới lạ, đồng thời có tiềm năng để giải quyết các vấn đề liên quan tới cộng đồng. Ông sáng lập ‘Sculpture by the Sea’ vào năm 1996, chính là để thực hiện ước mơ mà ông ấp ủ từ khi còn nhỏ.

Để đạt được ước mơ đó, David Handley đã từ bỏ nghề luật sư khi nhìn thấy tiềm năng lớn rộng của một dự án cộng đồng như ‘Sculpture by the Sea’, và tập trung phát triển nó ngay từ lúc vừa có ý tưởng sơ khởi. Với ngân sách tiếp thị chỉ vỏn vẹn 400 USD trong năm đầu tiên bắt đầu chuẩn bị triển khai dự án (vào năm 1996), David Handley đã nhanh chóng thu hút được 25.000 người đến tham dự sự kiện khai mạc triển lãm điêu khắc ‘Sculpture by the Sea’ ở ngoài trời, sắp đặt dọc bờ biển từ Bãi biển Bondi đến Tamarama. Các tác phẩm điêu khắc bên bờ biển này, khi trưng bày tại Sydney đã thu hút hơn 450.000 du khách trong 3 tuần, từ đó tạo nên doanh số bán tác phẩm điêu khắc đáng kể nhất so với bất kỳ tác phẩm điêu khắc triển lãm nhóm nào trên thế giới.

Với kết quả thành công vượt bậc của việc khởi xướng và sáng lập triển lãm điêu khắc công cộng miễn phí lớn nhất thế giới tại Sydney (Úc), David Handley đã được Thái tử và Công chúa Đan Mạch ủy quyền sáng lập ‘Sculpture by the Sea’ ở Aarhus, Đan Mạch vào năm 2009. Trước đó, từ năm 1998, David Handley đã được giao nhiệm vụ tổ chức một loạt triển lãm quốc gia về ‘Điêu khắc bên bờ biển’ ở Darwin (thủ phủ của Lãnh thổ Bắc Úc, tọa lạc bên cạnh biển Timor- Darwin là thành phố lớn nhất tại Lãnh thổ Bắc Úc, với dân số khoảng 142.300 người); Albany (một thành phố cảng nằm ở khu vực phía Nam của Tây Úc- Albany là khu định cư thuộc địa lâu đời nhất ở Tây Úc); Noosa (một khu vực thuộc Đông Nam Queensland, Úc); Bán đảo Tasmania (một bang hải đảo của Thịnh vượng chung Úc, gồm có đảo Tasmania rộng lớn thứ 26 trên thế giới, và 334 đảo xung quanh.

Dân số bang khoảng 535.500 người); và Bondi (New South Wales- một bãi biển nổi tiếng ở Sydney, tiểu bang New South Wales, nước Úc. Bãi biển Bondi là một trong những địa điểm thu hút khách tham quan nhất tại Úc. "Bondi" là một từ trong tiếng thổ dân Úc, có nghĩa là ‘nước đập vào đá’ hoặc ‘tiếng nước va vào những tảng đá’).

Các cuộc triển lãm ‘Điêu khắc bên bờ biển’ này được tổ chức trong tối đa 2 tuần từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm, bao gồm sự kiện nghệ thuật thị giác lớn nhất được tổ chức tại Úc và trưng bày hơn 260 tác phẩm điêu khắc tại 5 địa điểm triển lãm- được hơn 250.000 người trên toàn quốc ghé thăm (chưa bao gồm du khách quốc tế).

‘Điêu khắc bên bờ biển’ chính là tầm nhìn hơn hai thập kỷ rưỡi của doanh nhân xã hội David Handley, với tư cách là người sáng lập (founder) ở tuổi 31, hồi ấy. Ông góp phần thúc đẩy làn sóng doanh nghiệp nghệ thuật tại Úc và toàn cầu.

Khi việc bán các tác phẩm điêu khắc trong triển lãm miễn phí này bắt đầu diễn ra, ban đầu David Handley có phần bối rối. Bởi theo ông chia sẻ, “Tôi không muốn nơi đây trở thành một buổi triển lãm- bán hàng lớn, nhưng thị trường đã làm những gì thị trường cần làm phải làm!”.

Năm 2018, Oxford Economics ước tính rằng ‘Sculpture by the Sea’ đã mang lại 38,9 triệu USD cho nền kinh tế Bondi (New South Wales) một cách trực tiếp, và hiệu quả “bắt cầu” là 85,3 triệu USD - với 19% du khách đến từ vùng ngoại ô phía Tây Sydney và 14% khác từ khu vực NSW. Dẫu vậy, ‘Sculpture by the Sea’ vẫn luôn là một sự kiện miễn phí, được hỗ trợ bởi các nhà tài trợ và nguồn tài trợ của chính phủ tiểu bang.

Và điều quan trọng đối với David Handley là triển lãm đã phát triển ngay từ những năm đầu thành lập với các chương trình dành cho môi trường giáo dục địa phương, và đặc biệt là với người khuyết tật. Mục tiêu thiết thực là giúp cho những người khiếm thị, mù lòa hoặc thiểu năng có thể nâng cao về khả năng xử lý giác quan.

Cảm nhận trực tiếp các tác phẩm điêu khắc và được hướng dẫn viên trò chuyện về chúng sẽ là một cách thực sự độc đáo, để hỗ trợ những đối tượng này trải nghiệm nghệ thuật điêu khắc. Chính vì điều này mà vào năm 2016 David Handley được vinh danh khi nhận ‘Order of Australia’ (Huân chương Úc- là một tưởng thưởng công nhận công dân Úc với thành tích xuất sắc khi phụng sự cộng đồng, được thành lập vào năm 1975 bởi Elizabeth II, Nữ hoàng của Vương quốc Anh và các Vương quốc thuộc Khối thịnh vượng chung, bao gồm Úc- theo lời khuyên của Chính phủ Úc).

Châu Quang Phước